Όλοι οι εκπαιδευτικοί θέλουμε πλέον ένα σχολείο με παιδιά ικανά να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους και των άλλων, τις ανάγκες τους, να έχουν ορθή κρίση, αυτοπειθαρχία, αυτοέλεγχο, να σέβονται το συνάνθρωπό τους αλλά και τις αξίες και τα δικαιώματα όλων των έμψυχων όντων στον πλανήτη. Να φέρονται με δικαιοσύνη, να συνεργάζονται για την ευημερία όλων των ζωντανών οργανισμών, να συμβιώνουν αρμονικά και να αντιλαμβάνονται τη σημασία της κοινωνικής προσφοράς και του εθελοντισμού στο κοινωνικό σύνολο.
Οι μαθητές σήμερα και μελλοντικοί ενήλικοι αύριο, επιπροσθέτως μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου η είσοδος άλλων λαών είναι καθημερινή υπόθεση όπως και η συναναστροφή τους με παιδιά άλλων εθνικοτήτων στο σχολείο που μπορεί να έχουν άλλη αντίληψη για τον κόσμο αλλά και για τα ζώα, είτε καλύτερη είτε πολύ χειρότερη.
Επομένως, ζητούμε όλοι και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να λαμβάνει υπόψη της και την ποικιλία των πολιτισμικών ταυτοτήτων. Το παιδί άλλωστε από την προσχολική ηλικία, υιοθετεί ρόλους και στερεότυπα, ενώ κάποιες προσεγγίσεις μέσα από δραστηριότητες με θέμα τις τέσσερις φυλές, ενισχύουν πλέον την πεποίθηση του παιδιού ότι πρόκειται για κάτι μακρινό, εξωτικό και ξένο.
Άρα επιθυμούμε όλοι μας μια εκπαίδευση διαπολιτισμική που δεν αφορά το περιεχόμενο ενός μαθήματος, αλλά είναι μια ολόκληρη στάση ζωής, μια προσπάθεια για παροχή ίσων ευκαιριών και σημαίνει συνεισφορά στο συνάνθρωπο, αλληλεγγύη, αλτρουισμό, ευαισθησία, συνεργασία, ανάπτυξη εμπιστοσύνης και ικανότητα επίλυσης συγκρούσεων. Η μεγαλύτερη συναισθηματική αρετή που αναπτύσσεται μέσα από ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σύστημα είναι η ενσυναίσθηση, και αυτό είναι ένα από τα συναισθήματα που αν το διαθέτουμε απέναντι στα ζώα, τα πράγματα θα αλλάζουν ολοένα προς το καλύτερο…… Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια από τις δραστηριότητες του προγράμματος μας με βάση ένα βιβλίο για τις αρχές της ζωοφιλίας: «Τον Ξουτ δεν τον ήθελε κανείς στο πάρκο. Όλοι τον κλωτσούσαν. Εσείς πως θα νιώθατε αν στο πάρκο δεν είχατε παρέα να παίξετε και όλοι σας χτυπούσαν; Αν μπορούσατε να μιλήσετε, τι θα τους λέγατε;……θέλετε να κατασκευάσουμε μια ομπρέλα όπου θα προστατεύσουμε από κάτω όλα τα αδέσποτα ζωάκια του κόσμου; Τι θέλετε να βάλουμε μαζί; Φωτογραφίες τους, τις ευχές μας;».
Στα πλαίσια λοιπόν, αυτά ενός Νέου Σύγχρονου γεμάτου συναισθήματα αγάπης εκπαιδευτικού συστήματος, αποφασίσαμε να κινηθούμε και εμείς ως Ζω.Ε.Σ, συνεισφέροντας με τον τρόπο μας στη δημιουργία ενός Νέου Σχολείου που θα ετοιμάζει μελλοντικούς ευσυνείδητους πολίτες με σεβασμό στη Φύση. Επομένως, με γνώμονα όλα τα παραπάνω, το πρόγραμμα μας «Ζωο….φιλώντας μαθήματα άδολης αγάπης!», θα είναι καταρχήν διαπολιτισμικό.
Στοχεύουμε μέσα από το πρόγραμμα μας να ενοποιήσουμε τη γνώση πάνω στα ζώα γύρω από θέματα που ανταποκρίνονται στην ηλικία, στις ανάγκες και στα ενδιαφέροντα των παιδιών και αφενός αλληλεπιδρούν με τους στόχους, το σχεδιασμό και τις δραστηριότητες του Αναλυτικού Προγράμματος στο σχολείο και αυτό πάντα με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών, των συναδέλφων εκπαιδευτικών και των γονιών σε πολλές περιπτώσεις. Έτσι τα παιδιά μαθαίνουν για τα ζώα, τη φροντίδα τους και την αγάπη που πρέπει να δείχνουν σ΄αυτά ενοποιώντας πολλά γνωστικά αντικείμενα. Επομένως το πρόγραμμά μας θα είναι και διαθεματικό.
Το πρόγραμμά μας είναι διαδραστικό. Η διαδραστικότητα αποτελεί την «αμοιβαία ανταλλαγή» δράσης μεταξύ ανθρώπων ή μεταξύ ανθρώπων και άψυχων αντικειμένων ή καταστάσεων(Roussou, 2004b). Με γνώμονα τη διάκριση ανάμεσα σε ένα ψηφιακό διαδραστικό περιβάλλον και ένα πιο συμβατικό αναλογικό και άρα πιο παθητικό περιβάλλον, όπως είναι μια απλή προβολή βίντεο, θα προσπαθήσουμε να κινηθούμε σε πιο διευρυμένα επίπεδα ελευθερίας σε παράγοντες όπως είναι ο χρόνος και ο χώρος και να δώσουμε στα παιδιά την ελευθερία να καθορίσουν την πλοκή της εμπειρίας τους, ώστε να συμμετέχουν με συναισθηματικό, γνωστικό και κοινωνικό τρόπο(Talin,1998).
Και αυτό θα το επιτύχουμε μέσα από εικονογραφημένες ιστορίες αποτυπωμένες άλλες φορές στο χαρτί και άλλες φορές στον υπολογιστή που θα διαπραγματεύονται θέματα με ζώα, με τρόπο που θα συγκρατεί το ενδιαφέρον των παιδιών και θα τους βάζει να ανακαλύψουν πράγματα και να προβληματιστούν. Θα τους παρακινεί να παίξουν για να ανακαλύψουν, να εξερευνήσουν για να κατανοήσουν, να πειραματιστούν για να μάθουν και να προστατέψουν για να δραστηριοποιηθούν. Το φυσικό περιβάλλον και τα ζώα άλλωστε αποτελεί για τα παιδιά ένα ανεξάντλητο πεδίο ανακαλύψεων, καθώς είναι γεμάτο ζωή, πλούσιο σε ερεθίσματα, τους κινεί την περιέργεια και ενεργοποιεί τις αισθήσεις τους. Στοχεύουμε στο να κάνουμε τα παιδιά να νιώθουν καλά στον πλανήτη που ζούνε.
Θα υπάρχουν ακόμη δραστηριότητες λόγου προφορικού και γραπτού αλλά και ερωτήσεις σχετικά με το θέμα τόσο της προστασίας και της φροντίδας αλλά και της κακοποίησης απέναντι στα ζώα.
Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει όλο το οπτικοακουστικό υλικό το οποίο ανανεώνεται και εμπλουτίζεται κάθε φορά καθώς είμαστε σε συνεχή αναζήτηση υλικού, αλλά και δεκτικοί σε νέες απόψεις που υποστηρίζονται τόσο από συναδέλφους εκπαιδευτικούς όσο και από ψυχολόγους αλλά και συμπεριφοριστές- εκπαιδευτές σκύλων αναγνωρισμένους.
Το πρόγραμμά μας θα είναι ακόμη πολυθεματικό. Τόσο στα νηπιαγωγεία όσο και στις μικρές τάξεις του δημοτικού, μεγάλο «σύμμαχό» μας θα έχουμε το θεατρικό παιχνίδι, τις εικαστικές κατασκευές, τις δραματοποιήσεις, τις μουσικοκινητικές δραστηριότητες και όλες αυτές ευχάριστες και απλές στην εφαρμογή, που θα εξυπηρετούν την επεξεργασία του θέματος κάθε φορά μαζί με τα παιδιά.
Το θεατρικό παιχνίδι άλλωστε, προσφέρει άμεση απόλαυση στο παιδί και μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο έκφρασης και δημιουργίας, καθώς και προσέγγισης του περιβάλλοντος και φαίνεται να βοηθάει στη λειτουργία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και στην υλοποίηση προγραμμάτων.
Στη διαδικασία του θεατρικού παιχνιδιού οι μαθητές δεν είναι απλοί δέκτες κάποιας θεωρίας αλλά με τη συμμετοχή τους στην όλη διαδικασία ανακαλύπτουν μόνοι τους ένα ρόλο που τον χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν με τους άλλους. Ευαισθητοποιείται η φαντασία των παιδιών, αυξάνεται η δημιουργικότητά τους και δοκιμάζουν να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους με άλλον τρόπο διαφορετικό από αυτόν που έχουν συνηθίσει. Το κυριότερο όμως είναι ότι επικοινωνούν με τη βοήθεια της φαντασίας τους και μέσα από τα συναισθήματά τους, δύο στοιχεία απαραίτητα για να μπορέσει κάποιος να δημιουργήσει. Είναι κι ένα πολύ σημαντικό μέσο στα χέρια του εκπαιδευτικού, που μπορεί να το χρησιμοποιήσει, όταν και όπως αυτός κρίνει, για να κάνει τη διαδικασία της μάθησης πιο ευχάριστη κι αποτελεσματική. Επιπλέον το Θεατρικό Παιχνίδι είναι ένα μέσο αυτογνωσίας, γιατί μέσα από αυτή τη δραστηριότητα το παιδί ενθαρρύνεται και ανακαλύπτει ικανότητες κι εμπειρίες, τις οποίες αναπτύσσει μέσα από το κοινό παίξιμο με την ομάδα. Με το παιχνίδι το παιδί κάνει πράξη την καθημερινή ζωή, τα βιώματα και το συναισθηματισμό του, με αποτέλεσμα να συνειδητοποιεί έννοιες και καταστάσεις και να βλέπει το ρόλο που το ίδιο μπορεί να παίξει, έτσι ώστε με τη δική του συμμετοχή να δίνει χαρά και ικανοποίηση τόσο στον εαυτό του όσο και στους άλλους. Ο εμψυχωτής εδώ δρα σε πολλά επίπεδα. Στο παιδαγωγικό, επινοώντας διάφορους τρόπους ώστε τα παιδιά να κινητοποιηθούν και να ανακαλύψουν διάφορους κώδικες επικοινωνίας και έκφρασης. Στο θεατρικό, βοηθώντας τα παιδιά ν’ ανακαλύψουν το παιχνίδι των ρόλων. Στο ψυχολογικό, βοηθώντας τα να αισθανθούν ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Στο εκφραστικό, με δράσεις ατομικές και συλλογικές. Με δυο λόγια ο Εμψυχωτής συμμετέχει δεν εξουσιάζει, ακολουθεί τα παιδιά και δεν τα ελέγχει. Όταν παίζει με τα παιδιά, δεν τους διδάσκει από απόσταση, καθώς δε μένει αμέτοχος και απαθής στις συγκινήσεις και στα δρώμενα.
Ο ρόλος λοιπόν του δασκάλου – εμψυχωτή είναι καθοριστικός. Και ο λόγος που θα είμαστε συνέχεια σε κύκλο στα παιχνίδια γνωριμίας, θα είναι γιατί φυσικά είμαστε όλοι ίσοι και κάνεις δεν πρέπει να είναι πρώτος ή δεύτερος! Αυτό ισχύει και για τον εμψυχωτή! Μπορεί να κατευθύνει το παιχνίδι, μα ποτέ δεν ξεχωρίζει τον εαυτό του σαν αυτόν που τα ξέρει καλύτερα! Άλλωστε, έχει ακόμα τόσα να μάθει από όλα αυτά τα παιδιά που είναι γύρω του!
Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της εκπαίδευσης άλλωστε, το παιδί αναπτύσσει τη νοητική και γνωσιακή του δομή μέσα από την αυθόρμητη έκφραση και δράση. Θεμελιώδη χαρακτηριστικά για την ανάπτυξη της δυνατότητας του παιδιού στη μάθηση είναι το ενδιαφέρον, η πρωτοβουλία, ο πειραματισμός, η εξερεύνηση, το παιχνίδι και η φαντασία. Σύμφωνα μάλιστα και με τον Piaget, που στέκεται ιδιαίτερα στη σημασία του παιχνιδιού που μπορεί να εμπνεύσει και να αξιοποιήσει τον πηγαίο αυθορμητισμό του παιδιού, παντρεύοντας τη φαντασία με το νου και βοηθώντας το παιδί να ανακαλύψει πράγματα με το δικό του τρόπο και στο δικό του ρυθμό, το παιχνίδι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη διαδραστικότητα αφού από μόνη της η διαδικασία του παιχνιδιού εμπεριέχει μια διαλογική σχέση, μια κοινωνική διάσταση και την ενεργό συμμετοχή του παίκτη.
Παράλληλα με όλα αυτά, θα έχουμε μαζί μας τη φυσική παρουσία δύο πρώην αδέσποτων σκύλων, που αφού σώθηκαν από βέβαιο θάνατο, υιοθετήθηκαν και πέρασαν μέσα από την εκπαίδευση βασικής υπακοής αλλά και κοινωνικοποιήθηκαν, ώστε να είναι απόλυτα ήρεμοι στις ενημερώσεις και απόλυτα δεκτικοί στο ανθρώπινο χάδι. Ο ρόλος τους θα είναι καθαρά επικουρικός, με στόχο την ακόμη καλύτερη εξοικείωση των παιδιών με ζώα τα οποία είναι πολύ φιλικά προς τους ανθρώπους.
Καταλήγοντας, θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα αρκετά ευέλικτο, για το οποίο με μεγάλη μας χαρά οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δουλέψουν στην τάξη, είτε με τη μορφή μιας απλής θεματικής προσέγγισης είτε με τη μορφή project. Ευχόμαστε να αγκαλιάσετε την προσπάθειά μας αυτή, τα κίνητρα της οποίας είναι η άδολη αγάπη για όλα τα έμψυχα όντα, ο σεβασμός στη Φύση και η καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης για όλους μας πάνω στον πλανήτη. Ευελπιστούμε, τελειώνοντας, να συμφωνήσετε ότι έφτασε η ώρα να διεκδικήσουμε όλα όσα μας ανήκουν.
Ενθυμούμενοι ένα παλιό κινέζικο ρητό : «Αν σου δώσω μια ιδέα και μου δώσεις μια ιδέα, θα έχουμε και οι δύο από δύο ιδέες!», στηριζόμαστε στη συνεργασία όλων όσων εμπλέκονται με τη διαπαιδαγώγηση παιδικών ευαίσθητων ψυχών.
Παπαποστόλου Κατερίνα,
Εκπαιδευτικός & Υπεύθυνη Ομάδας Ζω.Ε.Σ
Πηγές:Θεματικές Προσεγγίσεις- Σχέδια Εργασίας για το Νηπιαγωγείο (Ναούμ Ε.- Παπαμιχαήλ Γ.)
Όταν το 7 συνάντησε το 10 (Λάττα Γ.)
