Η Καθαρά Δευτέρα συμβολίζει την καθαρότητα ή την αγνότητα, αν προτιμάτε, καθώς είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα που διαρκεί 40 μέρες όσες και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Πότε πέφτει η Καθαρά Δευτέρα;

Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.

Γιατί ονομάστηκε έτσι η Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί καλούμαστε να αφήσουμε πίσω μας όλες τις αμαρτωλές συνήθειες και κραιπάλες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων, φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας.Έτσι κι αλλιώς η νηστεία έχει ήδη ξεκινήσει “μερικώς” μια βδομάδα πριν, καθώς όλη την προηγούμενη εβδομάδα δεν τρώμε κρέας. Συγκεκριμένα η προ-προηγούμενη Κυριακή, “της Απόκρεω” (από εκεί πήραν το όνομά τους οι Απόκριες), είναι σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση η τελευταία μέρα που τρώμε κρέας.

Eπίσης, η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται “της Τυροφάγου” επειδή είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά. Εκτός, όμως, από χριστιανική σημασία της, η Καθαρά Δευτέρα είναι για πολλούς το τέλος της Αποκριάς, καθώς εκείνη την μέρα πέφτει η αυλαία για τις αποκριάτικες εορταστικές εκδηλώσεις που ξεκίνησαν την Τσικνοπέμπτη.

Κούλουμα

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως “Κούλουμα”. Η λέξη Κούλουμα χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, η προέλευση της όμως δεν είναι ξεκάθαρη. Τα κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά, με διάφορες εκδηλώσεις. Παντού, όμως, επικρατεί κέφι, χορός και τραγούδι. Για την ετυμολογία της λέξης κούλουμα υπάρχουν πολλές εκδοχές. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Απόκριας. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, προέρχεται από μία άλλη λατινική λέξη, τη λέξη «κόλουμνα», δηλαδή «κολώνα». Κι αυτό, επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.

Τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας στην Ελλάδα

Από παλιά, η Καθαρά Δευτέρα πέρασε στη συνείδηση του λαού σαν μέρα καθαρμού. Οι βυζαντινοί την Καθαρά Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση -Απόδοση και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας. «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν». Το πέταγμα του χαρταετού είναι ένα έθιμο μεταγενέστερο. Σε όλη η Ελλάδα οι κάτοικοι υποδέχονται τη Σαρακοστή με τα δικά της ξεχωριστά έθιμα.Σε όλη σχεδόν την Ελλάδα –και σε διάφορες παραλλαγές– το χορευτικό δρώμενο, το λεγόμενο Γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους.

Ο βλάχικος γάμος της Θήβας, πανάρχαιο έθιμο που πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, η οποία στη πραγματικότητα είναι άνδρας.

Το έθιμο του Αγά –με ρίζες στην Τουρκοκρατία– αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ο Αγάς, αυστηρός δικαστής, δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές του εθίμου.

Στην Αλεξανδρούπολη, ένας κάτοικος μεταμφιέζεται σε Μπέη και περιδιαβαίνει την πόλη μοιράζοντας ευχές για το καλό.

Στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο ανταλλάσσονται απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών, και γι’ αυτό οδηγούνται στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού.

Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος συναντάμε στο Γαλαξίδι, με τους καρναβαλιστές να χορεύουν κυκλωτούς χορούς αλευρωμένοι και μουτζουρωμένοι!

Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη –η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα– συντελείται κάθε Καθαροδευτέρα με έντονη σατυρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη.

Το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη στη Βόνιτσα, όπου ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνάει σε όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια φλεγόμενη βάρκα ανοιχτά της θάλασσας.

Καθαρά Δευτέρα – Κούλουμα

Λαγάνα

Η λαγάνα, παρασκευάζεται χωρίς προζύμι, και έναν τέτοιο πρόχειρο άρτο χρησιμοποίησαν και οι Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες» λέει «Λαγάνα πέττεται» δηλ .»Λαγάνες γίνονται». Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως «Το γλύκισμα των φτωχών». Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.

Χαρταετός

Ο πρώτος χαρταετός πέταξε στην Κίνα πριν από 2.400 χρόνια και ήταν φτιαγμένος από ξύλο. Οι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τους αετούς σε μαγικές τελετές, θρησκευτικές εκδηλώσεις και ενέργειες εξορκισμού του κακού. Πολλοί έγραφαν σε ένα μικρό χαρτί τα προβλήματα και τις αρρώστιες τους και τα άφηναν να πετάξουν μακριά.

Άλλοι έγραφαν τις ευχές τους και τις επιθυμίες τους και τις έστελναν στον ουρανό ώστε να μπορέσουν να εισακουστούν. Στο πέρασμα των χρόνων ο χαρταετός χρησιμοποιήθηκε και για στρατιωτικούς ή επιστημονικούς λόγους. Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε έναν τεράστιο αετό κατάλληλο για τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις του.

Ο συμβολισμός του πετάγματος του χαρταετού στην ελληνική χριστιανική παράδοση είναι αρκετά συναφής με τον κινεζικό. Συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον ουρανό και το Θεό. Μάλιστα οι άνθρωποι παλιότερα πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να εισακούσει τις προσευχές τους και να τις πραγματοποιήσει.

Το γεγονός ότι το έθιμο γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι. Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής όπου οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική τους κάθαρση μέσω της μεγάλης νηστείας του Πάσχα.

Σήμερα (18 Μαρτίου 2024) και ώρα 03.10΄περίπου στο 8ο χιλιόμετρο της δημοτικής οδού Λαζοχωρίου – Αγίας Μαρίνας στην Ημαθία,

Ι.Χ.Ε. όχημα που οδηγούσε 30χρονος ημεδαπός, συγκρούσθηκε μετωπικά με Ι.Χ.Ε. όχημα που οδηγούσε 24χρονος ημεδαπός

και επέβαινε 25χρονη ημεδαπή, με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό της 25χρονης ημεδαπής και τον τραυματισμό των δύο ημεδαπών οδηγών.

Προανάκριση για τα ακριβή αίτια του δυστυχήματος διενεργεί το Τμήμα Τροχαίας Βέροιας.

Καθαρά Δευτέρα: Η Αποκριά λήγει και η Μεγάλη Σαρακοστή, «Οι Μεγάλες 40 Ημέρες», αρχίζει!

Το έθιμο των αποκριάτικων εορτασμών, που κορφώνεται την «τυρινή» Κυριακή με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις, το μασκάρεμα και την ξέφρενη διασκέδαση, διαδέχεται η κατ’ εξοχήν περίοδος νηστείας, η σωματική και ψυχική κάθαρση του ανθρώπου. Το καρναβάλι με μασκαράτες ομαδικές, χορούς, γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε μέρος της πατρίδας ρίχνει αυλαία...

Η Σαρακοστή, η μεγαλύτερη σε διάρκεια, αλλά και η αυστηρότερη περίοδος νηστείας του εκκλησιαστικού μας έτους κάνει την αρχή και μαζί της η σωματική και ψυχική εγκράτεια, η μετάνοια, η κατάνυξη, η προσευχή.

Σήμερα είναι η αφετηρία της. Οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά, εξ ου και Καθαρά Δευτέρα.

Τα «Κούλουμα», ημέρα νηστείας αλλά και αργίας. Ιδιαίτερη ημέρα, που γιορτάζεται κατά κύριο λόγο με διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα, την παραδοσιακή λαγάνα, την ταραμοσαλάτα, τον χαλβά, τα θαλασσινά και τις ελιές.

Η νηστεία θα διαρκέσει 40 ημέρες, όσες ήταν και οι ημέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Εορτάζεται, μάλιστα, 48 ημέρες πριν από την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα. Την εορτή των εορτών!

Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4ο αι. Αρχικά, διαρκούσε έξι εβδομάδες, ενώ αργότερα προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα, και πλέον διαρκεί 48 ημέρες. Ημέρες που διέπονται από προσευχή και άσκηση για κάθε Χριστιανό.

Τι σημαίνει το πέταγμα του χαρταετού

Όμως, σήμερα, πετάμε τον χαρταετό. Με τη δύναμη των χεριών ανυψώνουμε την ανθρώπινη ψυχή προς τον Δημιουργό της. Γιατί, μέσω αυτής της διαδικασίας ερχόμαστε πιο κοντά στον Θεό και αυτή η επαφή συμβολίζεται με τον χαρταετό που επίσης πλησιάζει προς τον Θεό, καθώς πετάει ψηλά στον ουρανό.

Μετά το πέταγμα του χαρταετού, η ψυχή μας είναι καθαρή και έτοιμη να ξεκινήσει τη νηστεία της Σαρακοστής, και η αρχή γίνεται σήμερα.

Κυρίες και Κύριοι,

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 27Α΄) ο νέος νόμος 5019/2023. Με το άρθρο 18 καθορίζεται η Καθαρά Δευτέρα ως επίσημη πλέον αργία για την λιανική πώληση.

Επίσης σας ενημερώνουμε ότι εκδόθηκε η υπ΄αριθμ. 17088/22-02-2023 εγκύκλιος του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, σε συνέχεια του Νόμου 5019/2023, με την οποία

διευκρινίζεται ότι: στα εμπορικά καταστήματα και στα καταστήματα παροχής υπηρεσιών σε καταναλωτές που δεν επιτρέπεται να λειτουργούν την Καθαρά Δευτέρα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 15Α του ν. 4177/2013, δεν συμπεριλαμβάνονται τα καταστήματα που διαθέτουν προς πώληση τρόφιμα στους καταναλωτές, τα οποία επιτρέπεται να λειτουργήσουν.

Η σχετική διευκρίνιση θα ενσωματωθεί άμεσα σε τροποποίηση του άρθρου 15Α του ν. 4177/2013 προκειμένου η σχετική διάταξη να είναι απολύτως σαφής.

ΤΟ Δ.Σ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΘΕΜΑ: «ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΝ

ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ».

Κυρίες και Κύριοι,

Δεδομένου ότι πλησιάζει η ημέρα της Καθαρής Δευτέρας, σας γνωστοποιούμε τα ισχύοντα σχετικά με την δυνατότητα και το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων αλλά και το καθεστώς πληρωμής των μισθωτών υπαλλήλων κατά την ημέρα αυτή.

Η Καθαρή Δευτέρα είναι υποχρεωτική αργία για το Δημόσιο, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και τους Ο.Τ.Α.

Για τον ιδιωτικό τομέα, η συγκεκριμένη ημέρα δεν περιλαμβάνεται στις εξαιρέσιμες εορτές- υποχρεωτικές αργίες, επομένως η αργία έχει προαιρετικό χαρακτήρα.

Κατά συνέπεια έγκειται στον κάθε έμπορο –επιχειρηματία εάν η επιχείρηση θα λειτουργήσει ή όχι. Δεδομένου λοιπόν του χαρακτήρα της ημέρας ως μη υποχρεωτικής αργίας, τα εμπορικά καταστήματα μπορούν να ανοίξουν νόμιμα, ενώ νόμιμη είναι και η απασχόληση των μισθωτών τους, χωρίς να οφείλουν προσαυξημένο ημερομίσθιο ή –σε περίπτωση καταβολής μηνιαίου μισθού- οποιαδήποτε άλλη επιβάρυνση στους υπαλλήλους τους.

Προσοχή χρειάζεται στις περιπτώσεις που η Καθαρά Δευτέρα έχει οριστεί ως ημέρα αργίας με άλλες ρυθμίσεις, όπως π.χ. με Υπουργική Απόφαση ή Προεδρικό Διάταγμα (τοπική εορτή), τυχόν συλλογική σύμβαση, επιχειρησιακή πρωτοβουλία κλπ. Στις περιπτώσεις αυτές –και μόνο τότε- εάν το κατάστημα λειτουργήσει, οφείλεται αυξημένο ημερομίσθιο, καθώς η ημέρα προσλαμβάνει τον χαρακτήρα της υποχρεωτικής αργίας και η απασχόληση σε αυτήν το ίδιο.

Ειδικά για την συλλογική σύμβαση, είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι δεν ισχύει πλέον η καθιέρωση της υποχρεωτικής αυτής αργίας για τις περιπτώσεις που προβλεπόταν σε κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική ΣΣΕ, η οποία έληξε (όπως η σύμβαση περί εμπορικών επιχειρήσεων ήδη από το έτος 2013) και μετά την πάροδο της υποχρεωτικής παρέκτασης, δεν υπεγράφη νέα σύμβαση. Ελλείψει λοιπόν ισχύουσας κλαδικής ή ομοιοεπαγγελματικής ΣΣΕ, μόνο η πρόβλεψη περί υποχρεωτικής αργίας σε επιχειρησιακή σύμβαση εξασφαλίζει απόλυτα τον χαρακτήρα της ημέρας ως τέτοιας αλλά βεβαίως αφορά μόνο στην συγκεκριμένη επιχείρηση.

Τέλος και επειδή πολλά τα ερωτήματα σχετικά, είναι γεγονός ότι, η πλειοψηφία των εμπορικών επιχειρήσεων δεν λειτουργεί την Καθαρά Δευτέρα εθιμικά. Στην περίπτωση αυτή -κι εφόσον καταβαλλόταν κανονικά το ημερομίσθιο- δεν τίθεται θέμα να μην καταβληθεί και φέτος, ούτε είναι δυνατόν να απομειωθεί κατά την αναλογία της ημέρας αυτής.

Αντίστροφα μετράει ο χρόνος για την Καθαρά Δευτέρα 2022, καθώς πρόσφατα γιορτάσαμε την Τσικνοπέμπτη. Φέτος λοιπόν, χαρταετό πετάμε στις 7 Μαρτίου, όπου μάλιστα είναι και το πρώτο τριήμερο του 2022, ενώ στη συνέχεια ακολουθεί εκείνο της 25ης Μαρτίου.

Οι αργίες του 2022

• Καθαρά Δευτέρα 7 Μαρτίου 2022 Δευτέρα
• Ευαγγελισμός της Θεοτόκου 25η Μαρτίου 2022 Παρασκευή
• Μεγάλη Παρασκευή 22 Απριλίου 2022
• Μεγάλο Σάββατο 23 Απριλίου 2022
• Κυριακή του Πάσχα 24 Απριλίου 2022
• Δευτέρα του Πάσχα 25 Απριλίου 2022
• Εργατική Πρωτομαγιά 1 Μαΐου 2022 Κυριακή (Πιθανόν να μεταφερθεί)
• Αγίου Πνεύματος 13 Ιουνίου 2022 Δευτέρα
• Κοίμηση της Θεοτόκου 15 Αυγούστου 2022 Δευτέρα
• 28η Οκτωβρίου 2022 Παρασκευή
• Χριστούγεννα 25 Δεκεμβρίου 2022 Κυριακή
• Σύναξη της Θεοτόκου 26 Δεκεμβρίου 2022 Δευτέρα

Η Φιλοπρόοδος - Φιλόπτωχος Γυναικών Αλεξάνδρειας προσέφερε την Καθαρά Δευτέρα τα σαρακοστιανά εδέσματα για όσους έχουν ανάγκη και συγκεκριμένα για το συσίτιο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αλεξάνδρειας, κάνοντας για μια ακόμη φορά την αγάπη...ΠΡΑΞΗ!

Καλή Σαρακοστη σε όλους!!