Νομική «ρωγμή» στη νομοθετική ρύθμιση του 2020, που οδήγησε πολλούς δανειολήπτες να χάσουν την προστασία του νόμου Κατσέλη για γραφειοκρατικούς λόγους, ανοίγει με δικαστική απόφαση, που έκρινε ότι ήταν αντίθετο στο Σύνταγμα να υποχρεωθούν οι δανειολήπτες να ενταχθούν σε πλατφόρμα επαναπροσδιορισμού των αιτήσεών τους για να διεκδικήσουν υπαγωγή στην προστασία του νόμου.

Υπενθυμίζεται ότι με τον νόμο 4745/2020 η κυβέρνηση ουσιαστικά είχε κάνει δεκτό το αίτημα των τραπεζών, που είχε υποστηριχθεί και από τους ξένους δανειστές, να καθιερωθεί μια διαδικασία επανελέγχου των υποθέσεων για τις οποίες υπήρχαν εκκρεμείς αιτήσεις και, ειδικότερα, να ελεγχθούν εξαρχής τα στοιχεία των δανειοληπτών μέσα από ηλεκτρονική πλατφόρμα, ώστε να κριθεί ποιες υποθέσεις θα έφθαναν στα δικαστήρια.

Πρόσφατη απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κέρκυρας, τονίζει η δικηγόρος Κωνσταντίνα Λεκκάκου, έχει προκαλέσει σοβαρές νομικές συζητήσεις, καθώς κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο 4745/2020, που αφορά τον επαναπροσδιορισμό υποθέσεων του Νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας.

Κρίνει, ειδικότερα, αντισυνταγματική την υποχρεωτική διαδικασία της πλατφόρμας επαναπροσδιορισμού υποθέσεων, καθώς παραβιάζει θεμελιώδη συνταγματικά και ενωσιακά δικαιώματα, επιφέροντας «τιμωρητικό» χαρακτήρα και αδικαιολόγητη μετάθεση ευθύνης στους πολίτες.

Η υποχρέωση των οφειλετών, όπως κρίνει η απόφαση, να υπαχθούν στην υποχρεωτική διαδικασία της πλατφόρμας επαναπροσδιορισμού παραβιάζει βασικά συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών και την αρχή της αναλογικότητας. Γίνεται από το δικαστήριο επίκληση του άρθρου 20 του Συντάγματος, το οποίο αναλύει το δικαίωμα της παροχής δικαστικής προστασίας σε όλους τους πολίτες. Έτσι, η συγκεκριμένη διάταξη κρίθηκε ως αντισυνταγματική, καθώς δημιουργεί προσκόμματα και αναστολές στην ορθή και άμεση δικαστική διαδικασία.

Η δικηγόρος σημειώνει ότι η υποχρέωση προσκόμισης πλήθους εγγράφων, μη ευρισκόμενων πάντα στη διάθεση του οφειλέτη και τήρησης πλήθους αυστηρών προθεσμιών, με κίνδυνο να θεωρηθεί η αίτηση ρύθμισης των οφειλών ως μηδέποτε ασκηθείσα, σε περίπτωση μη τήρησης κάποιας εξ αυτών, οδηγεί ουσιαστικά σε ακύρωση της αξιούμενης δικαστικής προστασίας, όταν, χωρίς υπαιτιότητα του οφειλέτη, είναι αδύνατη η ανταπόκριση σε αυτές τις υποχρεώσεις.

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Η δημοσιευθείσα δικαστική απόφαση κάνει αναφορά στην αρχή της αναλογικότητας, η οποία αποτελεί θεμέλιο της συνταγματικής τάξης. Συγκεκριμένα, δεν πρέπει να επιβάλλονται μέτρα, τα οποία είναι δυσανάλογα, σε σχέση με τον σκοπό που επιδιώκουν να επιτύχουν. Σύμφωνα με την ως άνω δικαστική απόφαση, οι δανειολήπτες έχουν υπερβολικές συνέπειες, όπως καθυστερήσεις και αβεβαιότητα, καθώς επίσης και μη αυτοπρόσωπη παρουσία.

Επιπλέον δε, τονίζονται και οι ευρωπαϊκές συνθήκες προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών, με την αναφορά του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Η υπερβολική γραφειοκρατία και οι αδικαιολόγητες καθυστερήσεις παραβιάζουν αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα, δημιουργώντας ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τους πολίτες, οι οποίοι καθίστανται θύματα μιας διαδικασίας, που περιορίζει τη δυνατότητά τους να προσφύγουν σε δίκαιη και αποτελεσματική δικαστική προστασία.

Ρόλος των δικαστικών αρχών είναι να διασφαλίζουν την συνταγματικότητα της νομοθεσίας, κατά την εφαρμογή αυτής και να επεμβαίνουν, σε περίπτωση που διαπιστωθεί παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων του Συντάγματος, υπογραμμίζει η κ. Λεκκάκου.

Μετά την έκδοση αυτής αυτής της απόφασης, τίθεται πλέον το ερώτημα αν θα αναθεωρηθεί με νέα ρύθμιση η διάταξη που κρίθηκε αντισυνταγματική, ώστε να σωθούν χιλιάδες δανειολήπτες, οι οποίοι έχασαν τις προθεσμίες του νόμου.

Τέσσερις στους δέκα έχασαν την προστασία

Σημειώνεται, πάντως, ότι, πέραν από τους δανειολήπτες που έχασαν τη δικαστική προστασία για τυπικούς λόγους, επειδή δεν κατέθεσαν έγκαιρα τα ζητούμενα στοιχεία στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, η διαδικασία επαναπροσδιορισμού δικασίμων για τις υποθέσεις του νόμου Κατσέλη και εξέτασης των εκκρεμών υποθέσεων από τα δικαστήρια έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί.

Αρκετοί δανειολήπτες εξασφάλισαν προστασία από τον νόμο Κατσέλη, αλλά και χιλιάδες δανειολήπτες «κάηκαν» στα δικαστήρια, καθώς απορρίφθηκαν οι αιτήσεις τους για υπαγωγή στον νόμο. Ειδικότερα, περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα δανειολήπτες είδαν τις αιτήσεις τους να απορρίπτονται.

Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, αποφάσεις εκδόθηκαν για το 86% του συνολικού αριθμού εκκρεμών υποθέσεων, έως το τέλος Φεβρουαρίου 2024. Το 54,9 % ήταν θετικές, παρέχοντας προστασία στους αιτούντες, το 41% αρνητικές και το 4% μη καθορισμένου αποτελέσματος (για διαδικαστικούς λόγους ή λόγω μη αναφοράς).

Σε επιστήμη είχαν αναγάγει την ένταξη στο ν. Κατσέλη για την προστασίας της 1ης κατοικίας τους, χιλιάδες δανειολήπτες, οι οποίοι αποδεικνύεται, ότι, τελικά, δεν είναι αναξιοπαθούντες, αλλά απλώς… επιτήδειοι.

Εξασφάλισαν έτσι μακροχρόνια προστασία από το κυνήγι των τραπεζών, πληρώνοντας ένα ασήμαντο, συμβολικό ποσό, για την εξυπηρέτηση των δανείων τους, μέχρι και το έτος 2032, που έχει προγραμματιστεί να εκδικαστεί η υπόθεσή τους.

Το σχετικό νομικό πλαίσιο (ν. 3869/2010), που ψηφίστηκε το 2010 από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, εφαρμόστηκε μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2019, σχεδόν για μια δεκαετία, προστάτεψε χιλιάδες νοικοκυριά, που είχαν πραγματικά, ανάγκη στήριξης, γιατί θα έχαναν το σπίτι τους, αλλά αρκετοί «πονηροί» εκμεταλλεύτηκαν κενά του νόμου, τα οποία δεν διορθώθηκαν από όλες τις κυβερνήσεις που παρέλασαν μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2019 (ΠΑΣΟΚ, συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ), όταν και καταργήθηκε.

Τα επιχειρήματά τους είναι αστεία, αλλά έγιναν δεκτά κατά τη συζήτηση των ασφαλιστικών μέτρων, επειδή κυρίως δεν υπήρχε η δυνατότητα διασταύρωσης των στοιχείων που επικαλούνταν.

Η διαδικασία προέβλεπε την κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων στο δικαστήριο με τα οποία υποστήριζαν ότι δεν μπορούν να εξυπηρετούν το δάνειο που έλαβαν για την πρώτη κατοικία τους.

Με βάση τα στατιστικά, οι 9 στους 10 κέρδιζαν τα ασφαλιστικά μέτρα και οριζόταν κύρια δικάσιμος της υπόθεσής τους, για αρκετά χρόνια αργότερα, όπου θα γινόταν συζήτηση επί της ουσίας του αιτήματός τους.

Μέχρι την οριστική εκδίκαση, το δικαστήριο τους επιδίκασε να πληρώνουν κάθε μήνα ένα ελάχιστο ποσό, (κοντά στους τόκους τους δανείου) το οποίο  προέκυπτε από τα εισοδήματα που επικαλούνταν.

Όταν εκδικάζονταν η κύρια υπόθεσή τους, τότε το δικαστήριο, αν έκρινε ότι είχαν δίκιο, τους «κούρευε» βαθιά το στεγαστικό δάνειο που είχαν λάβει και η μηνιαία δόση μειώνονταν δραστικά.

Όσοι έχαναν την υπόθεση, αναβίωναν οι δόσεις που δεν είχαν πληρώσει στο μεσοδιάστημα και υποχρεώνονταν να εξοφλήσουν κανονικά το δάνειό τους.

Υπάρχει όμως ένας σημαντικός αριθμός προσφυγών, υπολογιζόμενες σε 70.000, οι οποίες εκκρεμούν σήμερα στα δικαστήρια, ενώ, αποδεικνύεται, από τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους ότι ορισμένες από τις υποθέσεις αυτές, έχουν πάρει ημερομηνία εκδίκασης το έτος 2032.

Στους συγκεκριμένους δανειολήπτες, δόθηκε την άνοιξη του 2019 η δυνατότητα να παραιτηθούν της προσφυγής τους και να ενταχθούν στο νέο καθεστώς προστασίας, το οποίο όμως προϋπέθετε, άρση φορολογικού και τραπεζικού απορρήτου και φυσικά αρνήθηκαν να παραιτηθούν από τη δικαστική οδό που έχουν επιλέξει.

Πάντως σύμφωνα με ένα στατιστικό στοιχείο, ενώ οι 9 στους 10 λαμβάνουν κερδίζουν τα ασφαλιστικά μέτρα, στο τελικό στάδιο της εκδίκασης δικαιώνονται μόνο 2 στους 10. Ωστόσο έχουν κερδίσει ασυλία από το κυνήγι των τραπεζών, στο διάστημα από την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων μέχρι και την οριστική εκδίκαση της υπόθεσής τους.

Τα 5 κόλπα των στρατηγικών κακοπληρωτών

Από τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους προκύπτουν πέντε χαρακτηριστικές περιπτώσεις στρατηγικών κακοπληρωτών, που έχουν εξασφαλίσει ασυλία, μέχρι την εκδίκαση των υποθέσών τους. Ειδικότερα:

1. Οικογένεια με 1 τέκνο και με εισόδημα 3.000 ευρώ μηνιαίως δηλώνει ότι το τέκνο πηγαίνει σε ιδιωτικό σχολείο επί σειρά ετών και η απομάκρυνσή του από αυτό θα επιφέρει ψυχολογική βλάβη. Ως εκ τούτου, ο οφειλέτης δηλώνει ότι αδυνατεί να πληρώσει πάνω από 50 ευρώ μηνιαίως προς την τράπεζα για το στεγαστικό του δάνειο.
2. Οικογένεια με 2 τέκνα και με εισόδημα 4.000 ευρώ μηνιαίως δηλώνει ότι φιλοξενεί στο σπίτι άνεργο συγγενή, του οποίου καλύπτει τις δαπάνες διαβίωσης. Ως εκ τούτου, ο οφειλέτης δηλώνει ότι αδυνατεί να πληρώσει πάνω από 100 ευρώ μηνιαίως προς την τράπεζα για το στεγαστικό του δάνειο.
3. Οφειλέτης που διαθέτει δύο σπίτια, ένα σπίτι 250 τ.μ., αξίας 350.000 ευρώ , στο οποίο υπάρχει υποθήκη και μη εξυπηρετούμενο δάνειο ύψους 300.000 ευρώ , και ένα σπίτι 50 τ.μ., αξίας 80.000 ευρώ , χωρίς υποθήκη, δηλώνει ότι το 2ο σπίτι αποτελεί την 1η κατοικία του, και άρα είναι επιλέξιμος για προστασία 1ης κατοικίας. Μετά από 3 αναβολές της δίκης, φτάνει η τελική εκδίκαση, οπότε μερικές ημέρες πριν από τη δίκη, αποσύρει την αίτησή του και προσέρχεται να ρυθμίσει τα χρέη του με την τράπεζα.
4. Συνταξιούχος, με οφειλές σε Τράπεζες που δημιουργήθηκαν κατά τον χρόνο που ήταν έμπορος: σύμφωνα με το Ν. 3869/2010 και τη σχετική νομολογία, δεν εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής αυτού και δεν μπορούν να ρυθμιστούν οι οφειλές που προέκυψαν από εμπορική δραστηριότητα, ακόμα και αν κατά τον χρόνο της αίτησης, ο αιτών δεν έχει πλέον εμπορική δραστηριότητα. Ωστόσο, αυτό κρίνεται κατά τον χρόνο έκδοσης της απόφασης. Στο μεταξύ, ο αιτών, αν και γνωρίζει ότι η αίτηση δεν θα γίνει δεκτή, την καταθέτει, καθότι με την κατάθεση πετυχαίνει αναστολή καταδιωκτικών μέτρων. Παίρνει μία δικάσιμο σε απώτερο χρόνο (π.χ. 2030), καταβάλλοντας στο μεταξύ μία χαμηλή δόση για την προστασία της κατοικίας του για πολλά έτη, και μεταθέτει έτσι το πρόβλημα για το μέλλον. Στο μεταξύ, ο πιστωτής δεν μπορεί να προβεί σε καταδιωκτικά μετρά (πλειστηριασμό) της κατοικίας του.
5. Δανειολήπτης που έλαβε δάνεια, των οποίων οι δόσεις είναι υπερπολλαπλάσιες από τα εισοδήματα που είχε κατά τη στιγμή της λήψης των δανείων: σύμφωνα με πάγια νομολογία βάσει του Ν. 3869/2010, η εν λόγω περίπτωση συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση που κρίνεται δόλιος ο δανειολήπτης και δεν δίνει ρύθμιση των δανείων του το δικαστήριο. Επίσης κρίνεται κατά τον χρόνο έκδοσης της απόφασης. Ωστόσο, ο αιτών, αν και γνωρίζει ότι αναμένεται να κριθεί ως δόλιος, και συνακόλουθα η αίτηση δεν θα γίνει δεκτή, εν τούτοις την καταθέτει, λαμβάνει μακρινή δικάσιμο και καταθέτει τη χαμηλή δόση που όρισε η προσωρινή διαταγή, μεταθέτοντας το πρόβλημα για το μέλλον.

sofokleousin.gr

Ισχυρούς «κόφτες» που θα αποκλείουν την ένταξη των στρατηγικών κακοπληρωτών στις νέες διατάξεις προστασίας της πρώτης κατοικίας από τον πλειστηριασμό, εισάγει το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα διαδεχθεί τον νόμο Κατσέλη.

Μέσα από την κοινή πλατφόρμα που έχουν ετοιμάσει οι τράπεζες, στη λογική του Τειρεσία, σύμφωνα με το Εθνος, θα "βλέπουν" το πλήρες τραπεζικό προφίλ εκείνων των δανειοληπτών που έχουν "κόκκινο" δάνειο και ζητούν την προστασία του νόμου.

Θα "βλέπουν" όχι μόνο το ύψος των καταθέσεων που ενδεχομένως έχει ο "κόκκινος" δανειολήπτης στο εσωτερικό, αλλά και τις κινήσεις για μεταφορά ποσών στο εξωτερικό. Στόχος είναι να μην υπάρχει "τρύπα" που θα μπορεί ένας κατά σύστημα κακοπληρωτής να τη χρησιμοποιήσει για να τύχει προστασίας.

Παράλληλα θα τεθούν συγκεκριμένα χρονικά όρια για την υπαγωγή στον νόμο πριν από τη διενέργεια του πλειστηριασμού. Και αυτό επειδή οι δανειστές διαπίστωσαν ότι πολλοί δανειολήπτες κατέθεσαν αίτημα υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη την τελευταία στιγμή μπλοκάροντας τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης. Κυβέρνηση, Θεσμοί και τράπεζες συμφώνησαν ότι η διαβούλευση για το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα προσαρμόζει στα ελληνικά δεδομένα το κυπριακό μοντέλο "Εστία" θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τα μέσα Φεβρουαρίου.

Τα θέματα που πρέπει να "κλειδώσουν" είναι η αξία προστασίας της πρώτης κατοικίας, το ποσοστό του "κουρέματος" και τα κριτήρια ένταξης στο νέο καθεστώς που προβλέπει και επιδότηση της δόσης του κόκκινου στεγαστικού. Τράπεζες και Θεσμοί συμφωνούν η αξία προστασίας πρώτης κατοικίας να περιοριστεί στα 100.000 ευρώ για τον άγαμο και να μην υπερβαίνει τα 120.000 με 130.000 ευρώ για 5μελή οικογένεια.

Η κυβέρνηση επιθυμεί να διατηρηθούν τα υπάρχοντα όρια που φτάνουν μέχρι τα 280.000 ευρώ.