ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Ἀρ. Πρωτ.: 626
Βέροια, 16 Δεκεμβρίου 2024
† ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ
ἐλέῳ Θεοῦ Ἐπίσκοπος καὶ Μητροπολίτης
τῆς Ἱερᾶς καί Ἀποστολικῆς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας
ΠΡΟΣ
τόν ἱερὸν κλῆρον καί τόν εὐσεβῆ λαόν τῆς καθ’ ἡμᾶς θεοσώστου Ἐπαρχίας.
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
«Πῶς σε Χριστέ, δοῦλοι τόν Δεσπότην ἀξίως τιμήσωμεν; ὅτι ἐν τοῖς ὕδασιν, πάντας ἡμᾶς ἀνεκαίνισας».
Ἐάν κατά τήν ἡμέρα τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου μας στόν Ἰορδάνη ὁ τίμιος Πρόδρομος ἐξέφρασε τήν ἀπορία πῶς εἶναι δυνατόν ὁ Δεσπότης νά κλίνει τήν κεφαλή του στόν δοῦλο του προκειμένου νά τόν βαπτίσει, σήμερα, ἑορτή τῶν Θεοφανείων καί τῆς ἐν τῷ Ἰορδάνῃ βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἱερός ὑμνογράφος, ὁ ἅγιος Γερμανός, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἐκφράζει τή δική του ἀπορία. «Πῶς σε Χριστέ, δοῦλοι τόν Δεσπότην ἀξίως τιμήσωμεν; ὅτι ἐν τοῖς ὕδασιν, πάντας ἡμᾶς ἀνεκαίνισας».
Πῶς εἶναι δυνατόν, λέγει, ἐμεῖς οἱ δοῦλοι νά τιμήσουμε ἐπάξια ἐσένα, Χριστέ μου, ὁ ὁποῖος μέ τή βάπτισή σου στά ὕδατα μᾶς ἀνεκαίνισες ὅλους;
Ὄντως εἶναι ἀδύνατο νά τιμήσουμε ἐπάξια τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος ταπεινώθηκε γιά χάρη μας γιά δεύτερη φορά, προκειμένου νά ἀνακαινίσει μέ τή δική του βάπτιση τή δική μας ἀνθρώπινη φύση πού εἶχε μολυνθεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀλλά καί προκειμένου νά ἀνακαινίσει ὁλόκληρη τήν κτίση, ἡ ὁποία ὑπέμενε τίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας καί τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου.
Ὄντως εἶναι ἀδύνατο νά τιμήσουμε ἐπάξια τόν Δεσπότη Χριστό, ὁ ὁποῖος μέ τή βάπτισή του μᾶς ἀξίωσε νά ἀκούσουμε τή φωνή τοῦ Θεοῦ-Πατρός καί νά δοῦμε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο «ἐν εἴδει περιστερᾶς», νά δοῦμε δηλαδή τήν Τριαδική Θεότητα, τήν ὁποία μᾶς φανερώνει ὁ Χριστός.
Ἄν ὅμως εἴμαστε ἀδύναμοι καί πτωχοί γιά νά τιμήσουμε ἐπάξια μέ τούς λόγους καί τούς ὕμνους μας τόν ἀνακαινιστή τῆς ζωῆς μας καί τοῦ κόσμου Χριστό, καθώς τίποτε ἀνθρώπινο δέν εἶναι ἱκανό νά ἐκφράσει τήν εὐγνωμοσύνη καί τήν τιμή πού ὀφείλουμε στόν Σωτήρα καί Λυτρωτή μας, ὑπάρχει ὡστόσο κάτι τό ὁποῖο μποροῦμε νά τοῦ προσφέρουμε καί τό ὁποῖο θά εἶναι εὐάρεστο στόν Κύριό μας. Καί αὐτό δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό τό νά μιμηθοῦμε τήν ταπείνωσή του.
Ἐκεῖνος εἶναι Θεός καί Δεσπότης, καί ὅμως δέν διστάζει γιά τή δική μας σωτηρία, γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων πού ἀπείθησαν στήν ἐντολή του καί ἀπομακρύνθηκαν ἀπό κοντά του, ὄχι μόνο νά γεννηθεῖ ὡς βρέφος σέ ἕνα ταπεινό σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, ἀλλά καί νά κλίνει τόν αὐχένα ἐνώπιον τοῦ Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ του, γιά νά λάβει τό βάπτισμα καί νά καθάρει δι᾽ αὐτοῦ καί τίς δικές μας ψυχές καί τά δικά μας σώματα ἀπό τόν ρύπο τῆς ἁμαρτίας καί νά μᾶς ἁγιάσει.
Ἄν, λοιπόν, καί ἐμεῖς θέλουμε νά τόν τιμήσουμε, ὅσο μᾶς τό ἐπιτρέπουν οἱ ἀσθενεῖς μας δυνάμεις, θά πρέπει νά προσπαθήσουμε νά οἰκειωθοῦμε τή δική του ταπείνωση, ἀρχίζοντας ἀπό τήν παραδοχή τῶν σφαλμάτων καί τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ἄν δέν συνειδητοποιήσουμε καί ἄν δέν παραδεχθοῦμε τίς ἁμαρτίες μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μέσα στό μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως μέ ταπείνωση καί μετάνοια, δέν θά μπορέσουμε νά ἀξιοποιήσουμε τή δυνατότητα τῆς ἀνακαινίσεως τῆς ψυχῆς ἀλλά καί τοῦ σώματός μας, τήν ὁποία μᾶς προσφέρει ὁ Χριστός.
Ἄν δέν συνειδητοποιήσουμε ἀκόμη ὅτι τά δικά μας σφάλματα καί ἡ ἀνθρώπινη πλεονεξία καί ἀδιαφορία μας ἀποτελοῦν τήν αἰτία τῆς ὑποβαθμίσεως καί τῆς καταστροφῆς τοῦ περιβάλλοντος καί τῆς κτίσεως, ἡ ὁποία «συστενάζει καί συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν», τότε δέν ἔχει νόημα ἀκόμη καί νά ἐπιχειρήσουμε νά τιμήσουμε τόν Δεσπότη Χριστό γιά τήν ἀνακαίνιση τήν ὁποία μᾶς χάρισε μέ τή βάπτισή του στά ρεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου, γιατί ἡ συμπεριφορά μας μᾶς διαψεύδει.
Ἄν θέλουμε, λοιπόν, εἰλικρινά νά τιμήσουμε τόν δι᾽ ἡμᾶς βαπτισθέντα Κύριό μας, ἄς φροντίσουμε μέ τήν ταπείνωσή μας νά γίνουμε μέτοχοι τῆς ἀνακαινίσεως πού Ἐκεῖνος μᾶς προσφέρει, διότι μόνο ἔτσι θά μπορέσουμε νά καθαρθοῦμε ἀπό τούς ρύπους τῆς ἁμαρτίας καί νά «περιπατήσωμεν ἐν καινότητι ζωῆς». Καί αὐτή ἡ στάση μας θά εἶναι ἡ μεγαλύτερη τιμή πού μποροῦμε νά προσφέρουμε στόν Χριστό, διότι θά εἶναι μίμηση τῆς δικῆς του ζωῆς καί ἀναγνώριση τῆς προσφορᾶς του σέ ὅλους μας.
Διάπυρος πρός τόν ἐν Ἰορδάνῃ βαπτισθέντα Κύριον εὐχέτης
Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Βεροίας, Ναούσης καὶ Καμπανίας Παντελεήμων
Τα Θεοφάνεια είναι μια από τις σημαντικότερες εορτές της θρησκείας μας. Είναι η μεγάλη ετήσια χριστιανική εορτή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων.Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι μετά το Πάσχα, η εορτή των Θεοφανείων είναι η αρχαιότερη χριστιανική εορτή.
Το μήνυμα των Αγίων Θεοφανείων είναι το μήνυμα της εν Χριστό Αναγεννήσεως. Δηλαδή με την βάπτιση του Χριστου στον Ιορδάνη, ο Χριστός Αγιασε τα νερά ώστε να γίνουν Αγιασμού δώρον, Αμαρτημάτων λυτηριον, νοσημάτων αλεξιτηριον, δαιμοσιν ολεθριον, στις εναντιαις δυναμεσιν απροσιτον και έτσι έχουμε την απαρχή του Χριστιανικού Βαπτίσματος και τον Αγιασμό του κόσμου.
Κατά τη στιγμή της βάπτισης μας πετάμε το ρούχο του παλαιού Ανθρώπου και φοράμε το ρούχο του νέου ανθρώπου, του Αναμενομένου εν Χριστό Ανθρώπου.
Τελετές
Δύο είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων:
Ο Μέγας Αγιασμός, που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών.
Η Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό.
Τι συμβολίζει ο αγιασμός στα σπίτια και οι καλικάντζαροι
Την παραμονή των της εορτής των Αγίων Θεοφανείων ,ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «Φώτων» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν τρομαγμένοι με τον ερχομό του ιερέ για να ραντίσει τα σπίτια.
Ο σκοπός που φυλάμε μεγάλο αγιασμό στα σπίτια μας
Την ημέρα των Αγίων Θεοφανείων τελείται ο Μεγάλος Αγιασμός στους ναούς και μετά με πομπή έχουμε τον Καθαγιασμό των υδάτων στη θάλασσα όπου υπάρχει, ή σε λίμνες, ή σε ποταμούς.
Ο σκοπός που διατηρείται ο μεγάλος αγιασμός στα σπίτια των χριστιανών είναι για να πίνουν οι πιστοί και να αγιάζονται εάν έχουν κάποια ψυχική ή σωματική αρρώστια.
Ο λόγος που οι χριστιανοί ρίχνουν το σταυρό στη θάλασσα
Ο σκοπός που ρίχνουμε τον σταυρό στην Θάλασσα/ λίμνες/ ποταμούς είναι για να καθαγιαστουν τα νερά και να φύγει μακριά κάθε κακο.
Κατά τον καθαγιασμο των νερών της Θάλασσας , το πιάσιμο του Σταυρού γίνεται από κολυμβητές, τους λεγόμενους Βουτηχτάδες, όπου κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού. Νεαρά κυρίως άτομα βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους.
Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα, το ίδιο και οι σειρήνες των πλοίων. Όλοι οι πιστοί πίνουν με ευλάβεια από τον αγιασμό, συμβολικά από τρεις γουλιές.
Σύμφωνα με τις περιγραφές από την επίσημη ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου, στην άγια εικόνα των Θεοφανείων ο Χριστός βρίσκεται μεταξύ ψηλών βράχων, που σμίγουν και σχηματίζουν «κλεισούραν». Τα νερά, που δεν είναι αγιασμένα, μας θυμίζουν την εικόνα του θανάτου – κατακλυσμού. Ο συμβολισμός των βράχων της εικόνας της γεννήσεως συνεχίζεται στην εικόνα των Θεοφανίων και καταλήγει στην εικόνα της καθόδου του Χριστού στον Άδη. Η εικόνα της βαπτίσεως παρουσιάζει τον Ιησού να εισέρχεται στα νερά, στον υγρό τάφο.
Ο Άδης έχει την μορφή ενός σκοτεινού σπηλαίου, που περιέχει όλο το σώμα του Κυρίου, δείχνοντας την προκάθοδο Του στον Άδη, για να διαλύσει το δυνατό του κόσμου τούτου.
Tα έθιμα σε όλη τη χώρα
Τα Θεοφάνεια που εορτάζονται σήμερα σε ολόκληρη τη χώρα, είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας. Με τα Φώτα τελειώνει η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Η ελληνική παράδοση είναι πλούσια σε ήθη και έθιμα και κάθε γωνιά της χώρας τα γιορτάζει με διαφορετικό τρόπο.
Η νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι και ένα νέο ξεκίνημα της ανθρωπότητας που σηματοδοτείται από το χριστιανικό βάπτισμα και τον αγιασμό του κόσμου κυριαρχούν ως συμβολισμοί στη γιορτή των Θεοφανείων και στα έθιμα που τη συνοδεύουν στη βόρεια Ελλάδα. Στον αγιασμό των υδάτων και το περιεχόμενο των μεταμφιέσεων που κυριαρχούν και πάλι στα εορταστικά δρώμενα συνυπάρχουν στοιχεία που ξορκίζουν το κακό, συνθήκες που σηματοδοτούν την αύξηση της διάρκειας της ημέρας και τη μείωση της διάρκειας της νύχτας, αλλά και αναπαραστάσεις παραδοσιακού γάμου.
Πρόκειται για πανάρχαια έθιμα που κυρίως αναβιώνουν τις τελευταίες ημέρες του Δωδεκαημέρου και πιο συγκεκριμένα το διήμερο (παραμονή και ανήμερα) των Θεοφανείων και της εορτής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Οι «Αράπηδες», τα «Μπαμπούγερα», οι «Μωμόγεροι», η Καμήλα είναι μερικά μόνο από τα έθιμα που αναβιώνουν μέχρι τις μέρες μας διατηρώντας έτσι αναλλοίωτες παραδόσεις αιώνων και κρατώντας ζωντανούς συμβολισμούς που σχετίζονται με την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων, τη γονιμότητα του ανθρώπου και την ευφορία της γης.
Το έθιμο των Αράπηδων
Ανήμερα των Θεοφανείων στη Δημοτική Κοινότητας Νικήσιανης του δήμου Παγγαίου, στο Μοναστηράκι, στον Ξηροπόταμο και στο Βώλακα της Δράμας, τελείται με διάφορες παραλλαγές ένα δρώμενο γνωστό ως Αράπηδες, επειδή στην μεταμφίεση των πρωταγωνιστών κυριαρχεί το μαύρο χρώμα: μαύρες φλοκωτές κάπες και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές.
Όλες οι ομάδες των «Αράπηδων» κάνουν κοινή παρέλαση στους δρόμους, κάτω από τους εκκωφαντικούς ήχους των κουδουνιών τους. Δύο αρχηγοί ομάδων παλεύουν μέχρι την τελική πτώση του ενός. Ακολούθως, γύρω από τον πεσμένο αρχηγό, μαζεύονται όλοι, σε μια μυσταγωγία, που τελειώνει με την ανάσταση του νεκρού και τον ιδιόρρυθμο ξέφρενο χορό όλων, που ακολουθεί.
Σύμφωνα με την παράδοση, η παράσταση αυτή συμβολίζει το θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την ανάστασή του από το Δία και παράλληλα την χειμερία νάρκη της φύσης που είναι ο Χειμώνας και στη συνέχεια την ανάσταση της φύσης με τον ερχομό της Άνοιξης.
Αυτό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη, είναι η εμφάνιση των Αράπηδων, με την οποία ντύνονται μόνο άντρες. Το ντύσιμο των Αράπηδων, περιλαμβάνει τα τσερβούλια (παπούτσια) που κατασκευάζονται από ακατέργαστο χοιρινό δέρμα και συγκρατούνται από τις λαπάρες που είναι δερμάτινα σχοινιά και τα καλτσούνια (κνήμες με υφαντό πανί από τρίχωμα προβατίνας) που φορούν στα γόνατα. Στο κάτω μέρος του σώματος φορούν μπινιβρέκι (μάλλινο παντελόνι) και στο πάνω μέρος χοντρή τσομπάνικη κάπα. Στη μέση τους, φορούν τέσσερα ποιμενικά κουδούνια (τσάνια) διαφόρων μεγεθών. Το πρόσωπο είναι καλυμμένο με την μπαρμπότα (προσωπίδα) που είναι το τομάρι μιας γίδας το οποίο είναι ραμμένο και στερεώνεται στις άκρες του, στα σχοινιά των κουδουνιών. Η μπαρμπότα στολίζεται με ένα λευκό μαντήλι το οποίο έχει πάνω του χρωματιστά σχέδια, φλουριά και λουλούδια.
Τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης
Τραγόμορφες φιγούρες των «Μπαμπούγερων», μορφές που ξεπηδούν από τη λατρεία της Μητέρας Γης και του θεού Διονύσου. Άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με κατσικοδέρματα και με πρόσωπα μαυρισμένα με αιθάλη, τραγουδούν και χορεύουν, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα. Έτσι και φέτος ανήμερα των Θεοφανείων θα πραγματοποιηθούν τα «Μπαμπούγερα» στην Καλή Βρύση με πλήθος κόσμου να παρακολουθεί το δρώμενο.
Οι Μωμόγεροι
Πρόκειται για ένα λαϊκό σατυρικό δρώμενο με προθεατρική μορφή. Τελείται από τους Πόντιους με παραλλαγές σε διάφορες περιοχές της Δράμας. Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός, ο Αλής (έφιππος ), ο πατέρας, ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι, η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία.
Όλοι οι συντελεστές φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων. Κεντρικό πρόσωπο του θιάσου των τελεστών ο Μωμόγερος ή Κιτί γοτσάς ή Πορδαλάς (Θρυλόριο) ο οποίος με τη δύση του ήλιου εισβάλλει με την ακολουθία του στα σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε περιπέτειες «εξαπατώντας» τους. Η απαγωγή της νύφης παίζει κι εδώ καθοριστικό ρόλο καθώς μετά από αλλεπάλληλες εικονικές συμπλοκές μεταξύ των τελεστών, το νέο ζευγάρι, η νύφη και ο γαμπρός κατορθώνουν να σμίξουν, στεφανώνονται μάλιστα από τον παπά που εισέρχεται στο τέλος στο θίασο επιβάλλοντας την τάξη. Με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και νταουλιού χορεύοντας και διασκεδάζοντας τα μωμογέρια, εγκαταλείπουν το σπίτι για να επισκεφθούν το επόμενο όπου θα προβούν σε ανάλογους, νέους αυτοσχεδιασμούς και μιμικές πράξεις.
Γαλάτιστα Χαλκιδικής: η καμήλα και η απαγωγή
Πρόκειται για ένα έθιμο που αναβιώνει αδιαλείπτως από τα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που κάποιος ερωτευμένος, προκειμένου να απαγάγει την αγαπημένη του κάτω από τα μάτια του Τούρκου επιτρόπου, σκαρφίστηκε ένα μοναδικό κόλπο. Έστησε ένα γλέντι στο χωριό και παράλληλα έφτιαξε το ομοίωμα μιας καμήλας μέσα στο οποίο κρύφτηκε ο ίδιος και οι απαγωγείς φίλοι του που μπήκαν στο σπίτι, έκλεψαν την κοπέλα και την φυγάδευσαν κάτω από το ομοίωμα της καμήλας. Σήμερα, το έθιμο αναβιώνει με το ομοίωμα της καμήλας να γυρνά στο χωριό και με 6 άνδρες να κρύβονται από κάτω χορεύοντας και τραγουδώντας.
Δωδεκάνησα: Οι βουτηχτάδες κρατούν την ανάσα τους
Σε πολλά Δωδεκάνησα, αλλά κυρίως στο Δ. Σύμης και στο Δ. Καλύμνου, οι βουτηχτάδες, όσοι δηλαδή βουτούν να πιάσουν το σταυρό αψηφώντας τις χαμηλές θερμοκρασίες του νερού της θάλασσας, κρατούν την ανάσα τους για να μείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο κάτω από το κρύο νερό. Και φυσικά, όσο διαρκεί η παγωμένη βουτιά, οι ψαράδες των νησιών με τις βάρκες τους, σχηματίζουν έναν προστατευτικό κλοιό γύρω από τους βουτηχτάδες που θεωρούνται οι τυχεροί της νέας χρονιάς που μόλις μπήκε.
Ανήμερα τα Φώτα, μετά τη Λειτουργία, τελείται πανηγυρικά στις εκκλησιές των Δωδεκανήσων ο «Μέγας Αγιασμός» και στη συνέχεια γίνεται η κατάδυση του Σταυρού στη θάλασσα, για να αγιασθούν και τα νερά. Πολλοί είναι οι νέοι που θα βουτήξουν στο κρύο νερό για να πιάσουν τον Σταυρό, ενώ σε αρκετά νησιά τρία λευκά περιστέρια-που συμβολίζουν την Αγία Τριάδα- αφήνονται να πετάξουν πάνω από το χώρο της τελετής. Εκείνος που θα πιάσει τον Σταυρό θεωρείται τυχερός κι ευλογημένος.
Την παραμονή των Θεοφανείων φέρνουν από την εκκλησιά τον «μικρό αγιασμό» μαζί μ’ ένα κλαδί ελιάς.
Ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων αναβιώνει και σήμερα στα χωριά της Κω με ιδιαίτερη επιτυχία, όπως κάθε χρόνο παραμονή των Φώτων. Οι κάτοικοι των χωριών του νησιού, σχεδόν σε κάθε σπίτι, φτιάχνουν τους «μαρμαρίτες» τους. Πρόκειται για ένα μείγμα από αλεύρι και νερό, το οποίο ψήνεται σε θερμαινόμενο μάρμαρο σε στρογγυλά κομμάτια και σερβίρεται με μέλι και κανέλα.
Το γλυκό αυτό, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές για τους κατοίκους του νησιού, τα παλαιότερα χρόνια φτιαχνόταν σε θερμαινόμενα μάρμαρα που τοποθετούνταν πάνω σε φωτιές στις πλατείες των χωριών, ενώ τώρα παρασκευάζεται στα σπίτια, πάντα όμως πάνω σε θερμαινόμενο μάρμαρο.
Τις περασμένες δεκαετίες όταν οι κάτοικοι των χωριών του νησιού ήταν στην συντριπτική τους πλειονότητα γεωργοί και κτηνοτρόφοι, από το ίδιο μείγμα, την παραμονή των Φώτων, έφτιαχναν επίσης «μαρμαρίτες» σε σχήμα σταυρού τούς οποίους προσέφεραν στα ζώα που είχαν (αγελάδες, αιγοπρόβατα κ.λπ.) για να τους δείξουν την ευγνωμοσύνη τους.
Έως και σήμερα, οι κάτοικοι των χωριών της Κω μαζεύονται οικογενειακά και σε παρέες σε σπίτια και φτιάχνουν τους δικούς τους «μαρμαρίτες».
Tα παλαιότερα χρόνια όταν οι «μαρμαρίτες» παρασκευάζονταν στις πλατείες των χωριών υπήρχε το έθιμο, οι νέες κοπέλες του χωριού να ρίχνουν πάνω στο θερμαινόμενο μάρμαρο φύλλα ελιάς, τα οποία εφόσον αναποδογύριζαν όταν καίγονταν σήμαινε ότι θα εκπληρώνονταν οι ευχές που έκαναν. Και την επόμενη μέρα όμως οι «μαρμαρίτες» τρώγονται με άλλο τρόπο. Οι κάτοικοι των χωριών της Κω συνηθίζουν το πρωί να τους «βουτάνε» σε αυγό και να τους τηγανίζουν σε χοιρινό λίπος.
Δ. Ερμιονίδας: «Γιάλα γιάλα»
Στην Ερμιόνη, σύμφωνα με το έθιμο του «γιάλα γιάλα», την παραμονή των Φώτων οι νέοι, κυρίως αυτοί που θα καταταγούν στο στρατό, στολίζουν τις βάρκες στο λιμάνι με κλαδιά από φοίνικες. Τη νύχτα, φορώντας παραδοσιακές στολές τραγουδούν και περνούν σπίτι- σπίτι δεχόμενοι κεράσματα, φτάνοντας το πρωί στο λιμάνι, όπου ανεβαίνουν στις στολισμένες βάρκες και τις κουνούν με δύναμη συνεχίζοντας το τραγούδι «γιάλα-γιάλα» μέχρι να γίνει ο καθαγιασμός των υδάτων, με την κατάδυση του Σταυρού και την εικόνα της Θεοτόκου στη θάλασσα όπου θα βουτήξουν για να τα πιάσουν.
Θεσσαλία: Τα ποτάμια και το ράντισμα
Σε πολλά χωριά της Θεσσαλίας, όπου υπάρχουν ποτάμια, οι κάτοικοι παίρνουν τα εικονίσματα από την εκκλησία και τα μεταφέρουν στο ποτάμι. Εκεί, μέσα στα παγωμένα νερά των ποταμών, ρίχνουν τον σταυρό και με αυτόν ραντίζουν τα εικονίσματα, τα οποία στη συνέχεια επιστρέφουν στην εκκλησία ,ενώ συνηθίζουν να ραντίζουν με το ευλογημένο νερό και τα χωράφια για να έχουν καλή σοδιά. Σε αρκετά χωριά της Θεσσαλίας, βουτούν ολόκληρη την εικόνα μέσα στο ποτάμι.
Δ. Καστοριάς: «Ραγκουτσάρια»
Ανήμερα των Φώτων στην Καστοριά αναβιώνουν τα «Ραγκουτσάρια». Οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες για να ξορκίσουν το κακό από την περιοχή και ζητούν αμοιβή από τους περαστικούς για το καλό που κάνουν στην πόλη.
Δ. Λευκάδας: Τα Ιερά Πορτοκάλια
Οι πιστοί συγκεντρώνονται πλάι στη θάλασσα και ο ιερέας ρίχνει το σταυρό στο νερό, όπως συμβαίνει σε πολλές περιοχές της χώρας. Όμως, στη Λευκάδα, μαζί με το σταυρό, ρίχνουν στη θάλασσα και ένα μάτσο πορτοκάλια δεμένα μεταξύ τους με σκοινί. Στη συνέχεια, τα ευλογημένα αυτά πορτοκάλια κρεμιούνται πλάι στα εικονίσματα των εκκλησιών.
Ζάκυνθος
Στη Ζάκυνθο κάθε ναός στολίζεται με κλαδιά νεραντζιάς, νεραντζόφυλλα, νεράντζια και σπαθόσχημα φύλλα από τα φυτά κοκοράκια που η παράδοση θέλει να φύτρωναν στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού.
Επίσης, με τούφες από νεράντζια και πορτοκάλια στολίζονται την ημέρα των Φώτων και οι πολυέλαιοι, αλλά και ορισμένες εικόνες στο εσωτερικό του ναού. Ακόμη οι πιστοί τοποθετούν πάνω στο πάρκο που έχει στηθεί εντός του ναού, και στο οποίο θα λάβει χώρα η ιεροτελεστία του αγιασμού, τούφες πορτοκάλια, για να βαφτιστούν από τους ιερείς.
Οι αγιαστούρες
Στη γιορτή των Φώτων, όμως, ένα ακόμα έθιμο είναι να στολίζονται οι εικόνες στο εικονοστάσι του σπιτιού με νερατζόφυλλα. Στην κεντρική εικόνα βάζουν και ένα νεράντζι, το οποίο μένει εκεί μέχρι το πρωί της Καθαρής Δευτέρας. Τότε το βγάζουν και πίνουν τον χυμό του, για τον πονόλαιμο. Στην γιορτή των Φώτων, οι Ζακυνθινοί, που πηγαίνουν στην εκκλησία παίρνουν κοντά τους μια «τσούφα» (δέσμη) πορτοκάλια, τα οποία βουτούν στο αγιασμένο νερό, για να ευλογηθούν.
Το παράξενο πρετσεσίο
Ένα παράξενο πρετσεσίο (λιτανεία) γίνεται, παραμονή των Φώτων, στη Ζάκυνθο. Στις 8 το βράδυ και με το τέλος του όρθρου, ο οποίος τελείται το απόγευμα, με ειδική πομπή, στην οποία προηγείται η μπάντα, ο κλήρος, οι αρχές και ο λαός του νησιού μεταφέρουν τον επίσκοπο από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και του Τιμίου Προδρόμου στο Μητροπολιτικό Μέγαρο.
Ο διαφορετικός αγιασμός
Στη Ζάκυνθο, κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων την ημέρα των Φώτων, ο Σταυρός δεν πετιέται στην θάλασσα αλλά «βαπτίζεται» από τον τοπικό Επίσκοπο, τοποθετημένος επάνω σε ένα μακρύ κοντάρι. Επίσης εκεί βουτούν και ένα μαντήλι, δεμένο σε κλωστή, με το οποίο πλένουν τα μάτια τους, για να μην πάθουν κάποια ασθένεια.
Πιστοί οι Τζαντιώτες στα έθιμά τους και τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες του νησιού τους, δεν δέχονται εύκολα αλλαγές. Έτσι όταν κάποια φορά ο πρώτος μη Επτανήσιος δεσπότης, ο Χρυσόστομος Δημητρίου, θέλησε να αλλάξει το έθιμο και μη ακούγοντας (σαν δεσπότης) κανάναν πέταξε το Σταυρό στη θάλασσα με κορδελάκι, όλοι οι Ζακυνθινοί του φώναζαν κοροϊδευτικά: «Τσιμπάει, δεσπότη; Τσιμπάει;». Μια και η εικόνα τους θύμιζε ψάρεμα. Από τότε το έθιμο επανήλθε και η ιδιαιτερότητα συνεχίζεται.
Χαλκιδική: Ο «βασιλιάς» και οι «φωταράδες»
Σε πολλά χωριά της Χαλκιδικής αναβιώνει ακόμη και σήμερα το έθιμο των «φωταράδων». Ο «βασιλιάς», που είναι φορτωμένος με κουδούνια, ανοίγει τον χορό και τον ακολουθούν οι «φωταράδες», οι πιστοί του υπήκοοι με ξύλινα σπαθιά, που προσπαθούν να αποτρέψουν οποιονδήποτε προσπαθεί να κλέψει ένα λουκάνικο που στήνεται στην πλατεία του χωριού.
Νέα Καρβάλη Καβάλας: Τα «Σάγια»
Ενα ιδιαίτερο δρώμενο αναβιώνει στη Νέα Καρβάλη της Καβάλας. Η μεγάλη εντυπωσιακή φωτιά, που άναψε και φέτος παραμονή των Θεοφανίων, στο κέντρο της ιστορικής κοινότητας, μπροστά από το ιερό προσκύνημα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, επιβεβαιώνει με τον πιο έμπρακτο τρόπο ότι σε αυτόν τον προσφυγικό οικισμό οι άνθρωποι, οι απόγονοι των προσφύγων από το Γκέλβερι της Καππαδοκίας κρατούν ακόμα τις παραδόσεις τους, κρατούν ζωντανά ήθη και έθιμα, τιμώντας τη μνήμη των προγόνων τους. Των ανθρώπων εκείνων που πρώτοι εγκαταστάθηκαν σε αυτόν τον τόπο όταν έφυγαν κυνηγημένοι από τη Μικρά Ασία.
Τα «Σάγια» στη Νέα Καρβάλη αναβιώνουν κάθε χρόνο με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων της κοινότητας ανεξαρτήτου ηλικίας. Μια τελετουργία κι ένα δρώμενο γεμάτο συμβολισμούς και πολλές αναμνήσεις. «Τα Σάγια», εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Νέας Καρβάλης Νίκος Γκίκας, «όπως και πολλά άλλα δρώμενα που αναβιώνουν κατά την περίοδο του Δωδεκαημέρου στην Ελλάδα, αποτελεί μια σύνθετη τελετουργική πράξη, η οποία περιέχει και λατρευτική διάσταση και έχει ως κύριο σκοπό την ευχετηρία, δηλαδή την καλοχρονιά, στοιχείο που τονίζεται με την πυρά, τις ευχές, τους χορούς και τα τραγούδια».
Την παραμονή των Θεοφανίων, στο Γκέλβερι της Καππαδοκίας οι κάτοικοι νωρίς το πρωί πήγαιναν στην εκκλησία κι έπαιρναν τον μικρό αγιασμό, σε αντίθεση με τον μεγάλο αγιασμό που θα έπαιρναν την επόμενη μέρα των Θεοφανίων. Έπιναν αγιασμό και έφερναν και στα σπίτια τους για να ραντίσουν τα ζώα, τους κήπους τα χωράφια και τα αμπέλια.
Τα παιδιά σχημάτιζαν ομάδες για να πουν τα κάλαντα. Κάποιες ομάδες παιδιών, συνήθιζαν την ημέρα εκείνη να μεταμορφώνονται σε «Σάγια». Διάλεγαν μια μεγάλη κιλότα, μέσα στην οποία να μπορέσουν να βυθιστούν μέχρι το λαιμό. Το κεφάλι μόνο έμενε απ’ έξω. Μ’ ένα ζευγάρι κέρατα στο μέτωπο, μια μεγάλη σειρά από βόλους και κουδουνάκια προσδεμένο σ’ αυτό το ιδιόρρυθμο ένδυμα, πήγαιναν στα ελληνικά σπίτια και φώναζαν με δύναμη: «Ήρθε η σάγια, την άκουσες;». Με επισημότητα και με την συμμετοχή όλων γινόταν το βράδυ της ίδιας μέρας το άναμμα της φωτιάς στην αυλή της εκκλησίας.
Από νωρίς οι νέοι κουβαλούσαν κληματόβεργες και άλλα ξύλα και τα σώρευαν στην αυλή της εκκλησίας. Μαζεύονταν πολλοί χωριανοί γύρω από τον σωρό και ο παπάς ρωτούσε: «Ποιος θέλει ν’ ανάψει τη φωτιά και τι προσφέρει στην εκκλησία;». Πρόσφερε ο καθένας ό,τι μπορούσε, εκείνος που θα έδινε το μεγαλύτερο ποσό, έπαιρνε το δικαίωμα να ανάψει την φωτιά.
Οι φλόγες ανέβαιναν ψηλά και οι άνθρωποι τριγύριζαν την πυρά χορεύοντας και τραγουδώντας. Όλοι παρακολουθούσαν την κατεύθυνση του καπνού. Αν πήγαινε Ανατολικά, ήταν καλό σημάδι, η σοδειά θα ήταν πλούσια. Αν στρέφονταν προς τη Δύση, τον Βορρά ή τον Νότο, μόνον τα σπίτια του χωριού που ήταν σ’ εκείνα τα σημεία θα είχαν καλή συγκομιδή. Όταν χαμήλωνε η φωτιά, τα παιδιά πηδούσαν από πάνω τρεις φορές. Μερικοί έπαιρναν από τη φωτιά μισοκαμμένα ξύλα και τα πήγαιναν στο τζάκι του σπιτιού για γούρι. Άλλοι έπαιρναν κάρβουνα και τα φύλαγαν για να τα χρησιμοποιήσουν στο θυμιατήρι τους. Στο τέλος μάζευαν τη στάχτη και την σώρευαν πίσω από το ιερό της εκκλησίας.
Με τη λαμπρότητα που αρμόζει στη μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων έγινε ο καθιερωμένος αγιασμός των υδάτων στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας.
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάστηκαν και φέτος τα Θεοφάνεια στην Αλεξάνδρεια, το Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2024, το πρωί,μετά την πανηγυρική θεία Λειτουργία και τον Μέγα Αγιασμό στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξάνδρειας παρουσία της πολιτικής, στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και πλήθους πιστών.
Στη συνέχεια ακολούθησε ο αγιασμός των υδάτων και η ρίψη του Τιμίου Σταυρού στο Δημοτικό Κολυμβητήριο Αλεξάνδρειας.
Συγκεκριμένα στο Δημοτικό κολυμβητήριο της πόλης με την παρουσία του Δημάρχου και εκπροσώπων του Δήμου αλλά και την παρουσία κατοίκων της περιοχής ο σταυρός έπεσε στη μικρή πισίνα όπου κολυμβητές με σύμμαχο τον καλό καιρό και οδηγό το Ορθόδοξο Φρόνημα, βούτηξαν και ένας εξ αυτών, ο Γιώργος Πανταζής ανέδυσε τον τίμιο σταυρό.
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάστηκαν και φέτος τα Θεοφάνεια στην Αλεξάνδρεια.
Τo Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2024, το πρωί, στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξάνδρειας
τελέστηκε η πανηγυρική θεία Λειτουργία και ο Μέγας Αγιασμός παρουσία της πολιτικής, στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και πλήθους πιστών.
ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ: «Σήμερα τα Φώτα και ο Φωτισμός…» – Τα έθιμα και η σημασία της μεγάλης γιορτής
05 Ιαν 2024ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ 2024 – Στις 6 Ιανουαρίου η Εκκλησία μας γιορτάζει την βάπτιση του Χριστού. Η σπουδαία αυτή Δεσποτική εορτή κλείνει τον λατρευτικό κύκλο του αγίου Δωδεκαημέρου, που ξεκίνησε με την γιορτή των Χριστουγέννων και συμβολίζει την παλιγγενεσία του ανθρώπου.
Η γιορτή είναι γνωστή ως «Θεοφάνεια, Επιφάνεια ή Φώτα», διότι έχουμε την εμφάνιση του Τριαδικού Θεού στον κόσμο. Ο Υιός βαπτίζεται, το Άγιο Πνεύμα εμφανίζεται σαν περιστέρι, ενώ ακούγεται η φωνή του Θεού Πατέρα.
Η ονομασία «Φώτα» δόθηκε επειδή ο Χριστός ήρθε για να φωτίσει τον κόσμο. Μέχρι τον 4ο αιώνα τα Χριστούγεννα συνεορτάζονταν με τα Φώτα. Από τότε όμως που η Εκκλησία αποφάσισε να χωρισθούν οι γιορτές, έδωσε θεολογικό περιεχόμενο στις διάφορες «Επιφάνειες» των αρχαίων θεών. Σύμφωνα με την παράδοση, μία από αυτές εορταζόταν στις 6 Ιανουαρίου. Αυτή την ημέρα, οι αιγύπτιοι λάτρεις ενός μυστηριακού θρησκεύματος εόρταζαν την εμφάνιση του Χρόνου ή του Κρόνου μέσα από τα νερά του Νείλου.
Η επιφάνεια των αρχαίων θεοτήτων, καθώς και η χρήση του νερού από τους αρχαίους ως μέσο καθαρμού, αποτελεί τηρουμένων των αναλογιών, ιδιότυπη προτύπωση της εορτής των Θεοφανείων. Έτσι σήμερα αντί γι’ αυτήν, γιορτάζουμε την αληθινή Θεοφάνεια που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της βάπτισης του Χριστού.
Τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού, κατά τη διάρκεια της παννυχίδας (ολονύκτιας αγρυπνίας) των Θεοφανείων μετά τον αγιασμό των υδάτων, βαπτίζονταν οι κατηχούμενοι. Έτσι μετά τη βάπτισή τους στα αγιασμένα νερά, γίνονταν νέοι άνθρωποι, θεοφόροι και πνευματοφόροι. Τα Θεοφάνεια θεωρούνταν η πιο σημαντική ελληνική γιορτή μετά την Ανάσταση του Χριστού, και γιορτάζεται σ’ όλη τη χώρα με λαμπρότητα. Πολλά είναι τα έθιμα του λαού μας που συνδέονται με αυτή τη γιορτή.
Για τα Φώτα ο λαός πιστεύει πως είναι ο καιρός που φεύγουν οι καλικάντζαροι, γιατί φοβούνται την αγιαστούρα του παπά. Ο τρόμος τους αρχίζει από την παραμονή των Φώτων που γίνεται ο μικρός αγιασμός.
Γι’ αυτό και ο λαός λέει ότι στις πέντε του Γενάρη φεύγουν οι καλικαντζάροι, αλλά ο μεγάλος τους τρόμος είναι τα Φώτα, που τότε φεύγουν, λέγοντας: “Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του...”.
Τα έθιμα των Θεοφανείων στην Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι πλούσια σε έθιμα των Φώτων. Ρουγκατασάρια, αράπηδες, καμήλες, μπαμπόγεροι, μωμόγεροι, φωταράδες, είναι κάποια από τα έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και τις διονυσιακές γιορτές αλλά και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και αναβιώνουν κάθε χρόνο τις ημέρες των Θεοφανίων.
Στη Θεσσαλία ανήμερα των Θεοφανίων αναβιώνουν τα ρουγκάτσια (ρουγκατσάρια). Αυτά αποτελούνταν από ομάδες (10 – 15 μεταμφιεσμένων ατόμων) οι οποίες περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι παίρνοντας την ανάλογη αμοιβή. Μερικά από τα απαραίτητα μέλη του κάθε ομίλου ήταν ο γαμπρός, η νύφη (νέος μεταμφιεσμένος), ο παπάς, ο παππούς, ο γιατρός και οι “αρκουδιάρηδες”. Εντυπωσιακός είναι ο αριθμός των τραγουδιών με τα οποία οι ρουγκατσάρηδες συνόδευαν το πέρασμά τους.
Στην Καστοριά αναβιώνουν τα «Ραγκουτσάρια». Οι κάτοικοι μεταμφιέζονται και φορούν απαραιτήτως μάσκες που έχουν συμβολικό χαρακτήρα, αφού η όψη τους είναι τρομακτική και αποσκοπούν στο να ξορκίσουν το κακό από την πόλη. Οι μασκαράδες έχουν τη συνήθεια να ζητιανεύουν από τον κόσμο την ανταμοιβή τους, επειδή διώχνουν τα κακά πνεύματα. Το ίδιο έθιμο αναβιώνει και σε χωριά της Δράμας με το όνομα ροκατζάρια. Οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες και κάνοντας εκκωφαντικούς θορύβους με τα κουδούνια που φέρουν περιφέρονται στους δρόμους.
Τα Μπαμπούγερα είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εθιμικές παραδόσεις στην Καλή Βρύση της Δράμας. Το εθιμικό πλαισίωμα της θρησκευτικής γιορτής αρχίζει το πρωί της παραμονής. Οι γυναίκες παίρνουν στάχτη και τη σκορπίζουν με το δεξί χέρι γύρω από το σπίτι προφέροντας ξορκιστικές λέξεις για να φύγουν τα καλακάντζουρα και να μην έχει φίδια το καλοκαίρι. Μετά το τέλος της τελετής του αγιασμού των υδάτων τα μπαμπούγερα συγκεντρώνονται έξω από την εκκλησία. Η αμφίεσή τους είναι ζωόμορφη και παλιότερα κρατούσαν στα χέρια ένα μικρό σακούλι με στάχτη με το οποίο, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, χτυπούσαν όσους συναντούσαν για να φοβερίζουν τα καλακάντζουρα. Σήμερα, για αποφυγή τυχόν παρεξηγήσεων από τους αμύητους στο τοπικό έθιμο επισκέπτες, επειδή η στάχτη λέρωνε τα ρούχα, το σακίδιο είναι κενό. Ομάδες-ομάδες τα μπαμπούγερα ή χωριστά γυρίζουν τους δρόμους του χωριού, κυνηγώντας όσους συναντούν και ζητώντας συμβολικά κάποιο φιλοδώρημα.
Οι Μωμόγεροι είναι ένα Ποντιακό έθιμο που γινόταν στον Πόντο τα αρχαία χρόνια μέχρι και τις ημέρες μας. Το έθιμο είναι σατιρικό και συνηθίζετε κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων (15 Δεκεμβρίου) μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου, άλλα μερικές φορές μέχρι τον μήνα του Φεβρουαρίου. Λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης των Ποντίων, το έθιμο ήταν μια μορφή αναγνώρισης της Ελληνικής προέλευσής τους, και επίσης ένας τρόπος να ξεχαστεί από την Τουρκική δουλεία, και τις βίαιες εξισλαμίσεις.
Το έθιμο είναι ζωντανό ακόμα και σήμερα ιδιαίτερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας όπου οι πολύ Πόντιοι κατοικούν. Στην εβδομάδα πριν από το νέο έτος, τα άτομα θα ντυθούν με διάφορα κοστούμια, όπου κάθε κοστούμι συμβολίζει ένα μέρος του πολιτισμού και της λαογραφίας των Ποντίων. Η αρκούδα συμβολίζει τη δύναμη, η ηλικιωμένη γυναίκα ένα σύμβολο του παρελθόντος, η νύφη για το μέλλον, το άλογο για την ανάπτυξη, ο γιατρός για την υγεία, ο στρατιώτης για την υπεράσπιση, την αίγα (κατσίκα) για τα τρόφιμα και ο Άγιος Βασίλης συμβολίζει το νέο έτος που θα φτάσει σε μερικές μέρες. Σήμερα το έθιμο είναι περισσότερο ψυχαγωγικό, ενώ στο παρελθόν ήταν μαγικό.
Στο Παλαιόκαστρο της Χαλκιδικής τηρείται το έθιμο των φωταράδων. Ο «βασιλιάς» φορώντας το ταλαγάνι και φορτωμένος με κουδούνια ανοίγει το χορό ενώ ακολουθούν οι φωταράδες κρατώντας ξύλινα σπαθιά για να ξυλοφορτώσουν εκείνους που θα επιδιώξουν να πάρουν το λουκάνικο που στήνεται στη μέση του χωριού.
Στον Άγιο Πρόδρομο της Χαλκιδικής πρωταγωνιστές των Θεοφανίων είναι οι φούταροι. Την παραμονή των Φώτων νεαροί άντρες λένε τα κάλαντα μαζεύοντας κρέας, λουκάνικα και χρήματα και την ημέρα του Αϊ Γιαννιού χορεύουν στην πλατεία του χωριού. Όταν κάνουν διάλειμμα τρέχουν να πάρουν από ένα ρόπαλο και όταν ξαναμπαίνουν στο χορό πετούν τα ρόπαλα ψηλά σφυρίζοντας με όλη τους τη δύναμη για να σηματοδοτήσουν το τέλος του Δωδεκαημέρου.
Σε χωριά της Καβάλας και της Δράμας, όπως η Νικήσιανη, το Μοναστηράκι, ο Ξηροπόταμος, η Πετρούσα και ο Βώλακας αναβιώνει το έθιμο των αράπηδων. Άντρες ντύνονται με προβιές και ζώνονται κουδούνια. Λέγεται ότι οι αράπηδες ήταν πολεμιστές που μετείχαν στην εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου και έδιωξαν με τους αλαλαγμούς τους ελέφαντες των Ινδών.
Η καμήλα που στολίζεται μετά τον αγιασμό των υδάτων είναι ένα έθιμο της Γαλάτιστας Χαλκιδικής. Συνήθως έξι άντρες μπαίνουν κάτω από το ομοίωμα μιας καμήλας βαδίζοντας ρυθμικά ή χορεύοντας, κουνώντας κουδούνια και τραγουδώντας. Πρόκειται για την αναπαράσταση ενός πραγματικού γεγονότος, την απαγωγής μιας όμορφης κοπέλας από το γιο του Τούρκου επιτρόπου που συνέβη στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο αγαπημένος της για να την ξαναπάρει πίσω έστησε γλέντι και για να μπει στο τούρκικο σπίτι έφτιαξε ένα ομοίωμα καμήλας κάτω από το οποίο κρύφτηκαν οι φίλοι του. Αφού έκρυψαν την κοπέλα κάτω από την καμήλα την έβγαλαν έξω και την επομένη τη στεφάνωσαν με τον αγαπημένο της πριν προλάβουν να την ξαναπάρουν οι Τούρκοι.
Στη Λευκάδα, οι πιστοί βουτούν στη θάλασσα την ώρα της κατάδυσης του σταυρού πορτοκάλια δεμένα μεταξύ τους με σπάγκο. Στη συνέχεια τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και ένα από αυτά το αφήνουν στα εικονίσματα για έναν ολόκληρο χρόνο.
Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας μετά τη ρίψη του σταυρού και ενώ έχουν αγιασθεί τα νερά, οι χριστιανοί πλένουν στη θάλασσα τις εικόνες που έχουν φέρει από τα σπίτια τους.
Σύμφωνα με την παράδοση, την παραμονή των Φώτων τη νύχτα, ανοίγουν τα ουράνια και εισακούονται οι ευχές των πιστών. Το βράδυ της παραμονής στρώνεται το νηστίσιμο τραπέζι και κάθονται όλοι με τη σειρά από τον πιο μικρό της οικογένειας έως τον πιο μεγάλο. Ο πατέρας της οικογένειας έχει θυμίαμα πάνω σε ένα υνί και με αυτό θυμιατίζει το σπίτι για να φύγουν τα δαιμόνια, ενώ ο μικρότερος της οικογένειας λέει την προσευχή πριν το φαγητό.
Την Παρασκευή 5 Ιανουαρίου η Λαϊκή Αγορά στην Αλεξάνδρεια λόγω της εορτής των Θεοφανείων
04 Ιαν 2024ΑΠΟΦΑΣΗ
Ο Δήμαρχος Αλεξάνδρειας έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις του Ν. 3852/2010 “Πρόγραμμα Καλλικράτης”(Α’87).
2. Τις διατάξεις της παρ.2 του άρθρου 29 του Ν.4849/2021, “Αναμόρφωση και εκσυγχρονισμός του ρυθμιστικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας του υπαιθρίου εμπορίου,ρυθμίσεις για την άσκηση ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και την απλούστευση πλαισίου δραστηριοτήτων στην εκπαίδευση, βελτιώσεις στην επιμελητηριακή νομοθεσία, άλλες διατάξεις του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και λοιπές επείγουσες διατάξεις”(Α’ 207).
3. Την από 24324/14-12-2023 αίτηση του Σωματείου Πωλητών Λαϊκών Αγορών Ν.Ημαθίας, του Σωματείου Παραγωγών Λαϊκών Αγορών Ν.Ημαθίας και του Συλλόγου Πωλητών Λαϊκών Αγορών προϊόντων Γης & Θαλάσσης Ν.Ημαθίας.
4. Το γεγονός ότι η ημέρα της επίσημης αργίας της εορτής των Θεοφανείων συμπίπτει με την ημέρα διεξαγωγής της Λαϊκής Αγοράς στην Αλεξάνδρεια του Δήμου Αλεξάνδρειας.
ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ
Τη μεταφορά της ημέρας λειτουργίας της Λαϊκής Αγοράς στην Αλεξάνδρεια του Δήμου Αλεξάνδρειας από το Σάββατο 06 Ιανουαρίου 2024, στην Παρασκευή 05 Ιανουαρίου 2024, λόγω της επίσημης αργίας της εορτής των Θεοφανείων της 6ης Ιανουαρίου 2024.
Ο
ΔΗΜΑΡΧΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΚΥΡΙΝΗΣ
Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας ἀνακοινώνει στόν εὐσεβῆ λαό ὅτι μέ τήν εὐκαιρία τῆς Δεσποτικῆς Ἑορτῆς τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Σεπτός Ποιμενάρχης μας, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας κ. Παντελεήμων, τό Σάββατο 6 Ἰανουαρίου θά τελέσει τόν καθαγιασμό τῶν ὑδάτων καί τήν ρίψη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ:
στίς 11.30 π.μ. στήν περιοχή κάτω ἀπό τά κοιμητήρια τῆς Βεροίας, στόν ποταμό Τριπόταμο,
στίς 12 τό μεσημέρι στό ἄλσος τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ναούσης,
στίς 12.30 μ.μ. στό Δημοτικό Κολυμβητήριο Ναούσης,
καί στίς 3.00 μ.μ. στό φράγμα τοῦ Ἀλιάκμονος.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ο Δήμαρχος Αλεξάνδρειας έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις του Ν. 3852/2010 “Πρόγραμμα Καλλικράτης”(Α’87).
2. Τις διατάξεις της παρ.2 του άρθρου 29 του Ν.4849/2021, “Αναμόρφωση και εκσυγχρονισμός του ρυθμιστικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας του υπαιθρίου εμπορίου,ρυθμίσεις για την άσκηση ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και την απλούστευση πλαισίου δραστηριοτήτων στην εκπαίδευση, βελτιώσεις στην επιμελητηριακή νομοθεσία, άλλες διατάξεις του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και λοιπές επείγουσες διατάξεις”(Α’ 207).
3. Την από 24324/14-12-2023 αίτηση του Σωματείου Πωλητών Λαϊκών Αγορών Ν.Ημαθίας, του Σωματείου Παραγωγών Λαϊκών Αγορών Ν.Ημαθίας και του Συλλόγου Πωλητών Λαϊκών Αγορών προϊόντων Γης & Θαλάσσης Ν.Ημαθίας.
4. Το γεγονός ότι η ημέρα της επίσημης αργίας της εορτής των Θεοφανείων συμπίπτει με την ημέρα διεξαγωγής της Λαϊκής Αγοράς στην Αλεξάνδρεια του Δήμου Αλεξάνδρειας.
ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ
Τη μεταφορά της ημέρας λειτουργίας της Λαϊκής Αγοράς στην Αλεξάνδρεια του Δήμου Αλεξάνδρειας από το Σάββατο 06 Ιανουαρίου 2024, στην Παρασκευή 05 Ιανουαρίου 2024, λόγω της επίσημης αργίας της εορτής των Θεοφανείων της 6ης Ιανουαρίου 2024.
Ο
ΔΗΜΑΡΧΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΚΥΡΙΝΗΣ
Αλεξάνδρεια Ημαθίας: Ο καθιερωμένος Αγιασμός των υδάτων και η ρίψη του Τιμίου Σταυρού(φωτο-βίντεο)
06 Ιαν 2023Με τη λαμπρότητα που αρμόζει στη μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων έγινε ο καθιερωμένος αγιασμός των υδάτων στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας.
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάστηκαν και φέτος τα Θεοφάνεια στην Αλεξάνδρεια, την Παρασκευή 6 Ιανουαρίου, το πρωί,μετά την πανηγυρική θεία Λειτουργία και τον Μέγα Αγιασμό στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξάνδρειας παρουσία της πολιτικής, στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και πλήθους πιστών.
Στη συνέχεια ακολούθησε ο αγιασμός των υδάτων και η ρίψη του Τιμίου Σταυρού στο Δημοτικό Κολυμβητήριο Αλεξάνδρειας.
Συγκεκριμένα στο Δημοτικό κολυμβητήριο της πόλης με την παρουσία του Δημάρχου και εκπροσώπων του Δήμου αλλά και την παρουσία κατοίκων της περιοχής ο σταυρός έπεσε στη μικρή πισίνα όπου τρεις κολυμβητές με σύμμαχο τον καλό καιρό και οδηγό το Ορθόδοξο Φρόνημα, βούτηξαν και ένας εκ των τριών, ο μικρός Γιώργος Μπενετάτος , γιος του προέδρου της Τ.Κ. Κορυφής, κ. Κυριάκου Μπενετάτου, ανέδυσε τον τίμιο σταυρό.
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάστηκαν και φέτος τα Θεοφάνεια στην Αλεξάνδρεια.
Την Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2023, το πρωί, στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξάνδρειας τελέστηκε η πανηγυρική θεία Λειτουργία και ο Μέγας Αγιασμός παρουσία της πολιτικής, στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και πλήθους πιστών.
