Βία κατά των γυναικών... «Η πιο επαίσχυντη ίσως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου» και «όσο συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε, ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη».
Με αυτές τις λέξεις αποτυπώνεται ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών, όπως υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στην Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου. Περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας, που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή μπορεί να προκαλέσει σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική βλάβη ή πόνο στις γυναίκες καθώς και τις απειλές τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας τους.
Ενδοοικογενειακή βία, βιασμός, σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, trafficking – σωματεμπορία. Αυτές τις μορφές παίρνει. Συχνά φορά τον μανδύα μιας δήθεν «αγάπης», καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από τον σύζυγο, τον σύντροφο ή κάποιον άνθρωπο από το στενό φιλικό, οικογενειακό, κοινωνικό περιβάλλον της γυναίκας.
Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα ξυλοκοπηθεί, θα βιασθεί ή με κάποιο άλλο τρόπο θα κακοποιηθεί από το σύντροφό της.
Σε ποσοστό έως 95% των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν την κακοποιητική συμπεριφορά.
Οι μισές από τις γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας έχουν δολοφονηθεί από (νυν ή πρώην) σύζυγο ή σύντροφο.
Οι προεκτάσεις της σοκάρουν. «Κίνδυνος για τη δημόσια υγεία», «σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας για γυναίκες 15-44 ετών». «Τόσο σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, όσο ο καρκίνος». Έτσι περιγράφεται η βία κατά των γυναικών σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Μία στις πέντε γυναίκες, κάποια στιγμή στη ζωή της, θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού.
Οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία.
Το 40-50% των γυναικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναφέρει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας.
Ανεξαρτήτου μορφής, δεν κοιτά κοινωνικές τάξεις, μορφωτικό επίπεδο, πολιτισμό ή θρησκεία. Το «χέρι» του δράστη οπλίζεται, σηκώνεται και δρα από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών και τις διακρίσεις σε βάρος των δεύτερων.
130.000.000 γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
2.000.000 κορίτσια ανά έτος κινδυνεύουν να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
Στην Ελλάδα, μέχρι στιγμής, το 2021 έχουν δολοφονηθεί από συντρόφους τους 13 γυναίκες, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες και Αρχές καταγράφουν αύξηση στις καταγγελίες περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Και η χρονιά δεν έχει τελειώσει ακόμα. Το ξέσπασμα του #MeToo στη χώρα μας και η τραγική επικαιρότητα με τις γυναικοκτονίες, άνοιξαν τον δρόμο για τη συζήτηση ενός προβλήματος ανέκαθεν υπαρκτού, που μέχρι πρότινος ωστόσο θεωρείτο ταμπού. Και αυτό, γιατί τις περισσότερες φορές, λαμβάνει χώρα πίσω από μία κλειστή πόρτα, μέσα σε τέσσερις τοίχους, ανάμεσα σε ανδρόγυνα, σε ζευγάρια και το θύμα, τρέμοντας την επόμενη μέρα, σιωπά και υπομένει το μαρτύριό του.
Βήματα έχουν γίνει πολλά, με το σπάσιμο αυτής της ανομολόγητης «συμφωνίας» για σιωπή, να είναι από τα σημαντικότερα. Σε νομικό επίπεδο και σε επίπεδο θεσμών, δομών και υπηρεσιών καταγράφεται σημαντική πρόοδος, όμως όλα θα είναι κενά περιεχομένου αν δεν αλλάξουμε κουλτούρα ως κοινωνία. Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, χωρίς να τα παγιδεύουμε στη φυλακή του ρόλου του φύλου τους, όπου το αγόρι θα πρέπει αυτονόητα να γίνει ένας άνδρας ισχυρός και το κορίτσι η γυναίκα που θα υπομένει και θα ζει συγκαταβατικά. Μα πάνω από όλα, πρέπει να ακούμε, να συμπαραστεκόμαστε, να στηρίζουμε τα θύματα, παρέχοντάς τους τη γνώση για το τι μπορούν να κάνουν, ώστε αυτό που δεν τις σκότωσε, όσες δεν σκότωσε, να τις κάνει πιο δυνατές.
Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως «Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών».
Το Newsbomb.gr ανοίγει ξανά τη συζήτηση για το θέμα, δίνοντας τον λόγο στους ανθρώπους της πρώτης γραμμής. Μιλούν η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για τη Δημογραφική Πολιτική και την Οικογένεια, Μαρία Συρεγγέλα, ο ιατροδικαστής και πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας, δρ. Γρηγόρης Λέων και η κυρία Ειρήνη Σιώζου, Σύμβουλος Νομικής Στήριξης στο Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών Αθήνας.
«Η κουλτούρα της σιωπής έσπασε – Καμία γυναίκα δεν είναι μόνη στον αγώνα της»
Σε δήλωσή της για την Ημέρα Εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών, η αρμόδια υφυπουργός, Μαρία Συρεγγέλα, αναφέρει στο Newsbomb.gr:
«Η κουλτούρα της σιωπής έσπασε. Οι γυναίκες άκουσαν, έμαθαν, εμπιστεύτηκαν ότι υπάρχουν δομές, υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να τις βοηθήσουν. Το Δίκτυο Δομών μας, τα 43 Συμβουλευτικά Κέντρα, οι 19 Ξενώνες Φιλοξενίας και η 24ωρη δωρεάν τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 είναι πάντα σε ετοιμότητα, να στηρίξει κάθε γυναίκα, ώστε να ξεφύγει από τον κύκλο της βίας και να βγει δυνατή.
Καμία γυναίκα δεν είναι μόνη της στον αγώνα κατά της βίας. Είμαστε όλοι και όλες δίπλα στα θύματα βίας. Το επιστημονικό προσωπικό των δομών προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής, νομικής και εργασιακής στήριξης, με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών και την επανάκτηση της αυτοεκτίμησής τους για να αλλάξουν σελίδα στη ζωή τους και να πάρουν τις καλύτερες αποφάσεις για το μέλλον τους.
Πρέπει να ενεργοποιηθούμε όλες και όλοι, κοινωνία και πολιτεία, για να απαλλαγούμε δια παντός από τη βία και την κακοποίηση. Εμείς προωθούμε σειρά μέτρων και δράσεων για την ουσιαστική καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας σε βάρος των γυναικών.
Πριν από λίγες μέρες ξεκινήσαμε καμπάνια ενημέρωσης των πολιτών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με κεντρικό μήνυμα «Λέξεις μαχαίρια», υπενθυμίζοντας στις γυναίκες ότι «από ένα σημείο και έπειτα, κάποιες λέξεις γίνονται μαχαιριές». Ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να μιλάνε, να καλούν στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 και να απευθύνονται στα συμβουλευτικά κέντρα που υπάρχουν σε όλη τη χώρα».
Τα 5 ψηφία που σώζουν ζωές – Μια γραμμή για θύματα υπό άκρα μυστικότητα
Η Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 λειτουργεί όλον τον χρόνο, 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και οι κλήσεις είναι δωρεάν. Στελεχώνεται με ψυχολόγους και κοινωνικούς - κοινωνικές λειτουργούς, ενώ όσοι απευθυνθούν στη Γραμμή, μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς, καθώς οι υπηρεσίες που παρέχονται καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής επίσημα στοιχεία για το 2021, το πρώτο δεκάμηνο του έτους η Γραμμή SOS 15900 δέχθηκε 7.809 κλήσεις, εκ των οποίων οι 5.405 κλήσεις αφορούσαν σε περιστατικά βίας. Οι 3.182 κλήσεις ήταν για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ενώ 2.699 γυναίκες ανέφεραν ως δράστη τον νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο.
Στη Γραμμή SOS 15900 κάλεσαν τόσο τα ίδια τα θύματα, όσο και τρίτα πρόσωπα, δηλαδή συγγενείς (γονείς, αδέρφια, παιδιά), φίλοι και γείτονες. Η Γραμμή δέχθηκε από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Οκτώβριο του 2021, 3.730 κλήσεις από γυναίκες – θύματα βίας και 1.675 κλήσεις από τρίτα πρόσωπα.
Παράλληλα, το ίδιο χρονικό διάστημα στα 43 συμβουλευτικά κέντρα του Δικτύου Δομών της ΓΓΔΟΠΙΦ απευθύνθηκαν 4.449 άτομα, γυναίκες - θύματα βίας, αλλά και πρόσωπα από το συγγενικό και φιλικό τους περιβάλλον για να ζητήσουν συμβουλές και καθοδήγηση από εξειδικευμένους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ενώ στους 19 ξενώνες φιλοξενήθηκαν 175 γυναίκες με τα παιδιά τους.
Γρηγόρης Λέων: Δημιουργήσαμε ένα δίχτυ προστασίας – Θετικό το γεγονός ότι τα θύματα βρίσκουν το θάρρος και μιλούν
Σε ποιο σημείο βρίσκεται η χώρα μας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και δη μέσα σε περιόδους όπου εφαρμόστηκαν και αυστηρά lockdown και κατά πόσο τα περιστατικά που καταγράφηκαν ήταν νέα; Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας, Γρηγόρης Λέων, εξηγεί στο Newsbomb.gr ότι στη χώρα μας, καταφέραμε την κρίσιμη περίοδο της πανδημίας και των αυστηρών lockdown, «με σωστό σχεδιασμό και από το υπουργείο, να δημιουργήσουμε ένα δίχτυ προστασίας, που ήταν αποτελεσματικό, γιατί αφενός μεν δηλώθηκαν περισσότερα περιστατικά και αφετέρου, από ό,τι φάνηκε δηλώθηκαν περιστατικά που ούτως ή άλλως υπήρχαν και λόγω της αυξημένης ετοιμότητας από τη μεριά της πολιτείας, δόθηκε η δυνατότητα να εκφραστούν».
«Σε γενικές γραμμές πήγαμε σχετικά καλύτερα από άλλες χώρες, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά θα περιμένουμε σε κάθε περίπτωση τα επίσημα στοιχεία στο τέλος του έτους. Για το χρονικό διάστημα των σκληρών lockdown, εκεί μιλάμε και για νέα περιστατικά, ωστόσο σε γενικές γραμμές, δίνοντας μία καλύτερη ενημέρωση στον κόσμο, δίνεται η δυνατότητα, ώστε να γίνεται η καταγγελία πολύ πιο εύκολα από όσο γινόταν στο παρελθόν. Ακόμα και μία αύξηση των καταγγελιών, είναι ένα θετικό γεγονός, γιατί δηλώνει ότι οι άνθρωποι, οι οποίοι βιώνουν βία, βρίσκουν το θάρρος και το δηλώνουν», σημειώνει.
Προσφυγή στον ιατροδικαστή αντί καταγγελίας – Ο φόβος της πρώτης φοράς κι ο τρόμος επανάληψης της κακοποιητικής συμπεριφοράς
Δεδομένου ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι αυτεπάγγελτα διωκόμενο έγκλημα, η μία οδός είναι το θύμα να πάει στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα και να καταγγείλει το περιστατικό. Εκεί δίνεται εντολή ιατροδικαστικής εξέτασης, οπότε η γυναίκα εξετάζεται δωρεάν από την πλησιέστερη ιατροδικαστική δομή. Σε πολλές περιπτώσεις ωστόσο, τα θύματα δεν επιλέγουν την καταγγελία, αλλά προσφεύγουν σε ιατροδικαστή, για την πιστοποίηση των τραυμάτων τους.
Όπως εξηγεί ο κ. Λέων, «οι γυναίκες που έρχονται στα ιατρεία και επιθυμούν μία πιστοποίηση της σωματικής βλάβης και όχι να προχωρήσουν σε μήνυση, το κάνουν για πολλούς λόγους. Πρώτα από όλα, ακούμε πάρα πολύ συχνά, ότι θέλουν να δώσουν μία επιπλέον ευκαιρία στη σχέση τους, στον γάμο τους... ειδικά, όταν υπάρχουν τέκνα, είναι μία επιπλέον σκέψη. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν υπάρχει οικονομική εξάρτηση, οπότε φοβούνται πώς θα είναι η επόμενη μέρα, εάν καταγγείλουν το περιστατικό στην Αστυνομία και οδηγηθεί η υπόθεση στη νομική οδό. Κυρίως γι’αυτούς τους λόγους, αρκετές φορές δεν θέλουν να υποβάλουν μήνυση, αλλά θέλουν να έχουν την πιστοποίηση από τον ιατροδικαστή. Και αυτό συμβαίνει προφανώς γιατί και οι ίδιες γνωρίζουν, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που συνέβη ή ακόμα και αν είναι η πρώτη φορά, ότι μπορεί να επαναληφθεί. Γι’αυτό κάνουν το ορθό, επισκεπτόμενες έναν ιατροδικαστή που θα βεβαιώσει την κακοποίησή τους. Και μάλιστα, υπάρχουν όλο και περισσότερα περιστατικά, όλο και περισσότερες γυναίκες, που έρχονται σε μας, έχοντας ενημερωθεί από άλλες γυναίκες του κοντινού τους περιβάλλοντος, που βίωσαν κακοποίηση, αλλά δεν ακολούθησαν τη σωστή διαδικασία. Και δεν σας κρύβω, έχουμε κι εμείς τέτοια περιστατικά, όταν η γυναίκα αποφασίζει ότι δεν θέλει να πάει παραπέρα, είναι πολλές φορές ένα πολύ ήπιο περιστατικό, σε σχέση με ό,τι έχει υποστεί στο παρελθόν».
Κομβικής σημασίας το να μην χαθούν στοιχεία – Αν δεν επιθυμούμε τη νομική διαδικασία, πιστοποιούμε τις κακώσεις
Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή, τόσο η αναβάθμιση του ζητήματος σε επίπεδο υπουργείου όσο και η καλύτερη ενημέρωση και το γεγονός ότι δημόσια πρόσωπα μοιράστηκαν την εμπειρία τους με τον κόσμο, συμβάλλουν στο να πάρουν θάρρος άνθρωποι που βιώνουν βία και να κάνουν ένα βήμα παραπέρα.
«Σε κάθε περίπτωση όμως, πρέπει να υπάρχει σωστή επιστημονική ενημέρωση. Δεν αρκεί απλά, να ξέρουμε, να πάμε να καταγγείλουμε το γεγονός, γιατί υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός γυναικών που δεν θέλει να το καταγγείλει με την πρώτη φορά, με αποτέλεσμα να χάνονται στοιχεία, αν δεν το κάνει, είτε από την πρώτη είτε από περισσότερες φορές. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι ότι από την πρώτη φορά, αν δεν επιθυμούμε τη νομική διαδικασία, προσφεύγουμε σε έναν ιατροδικαστή και εξεταζόμαστε για τις κακώσεις που έχουμε υποστεί».
Ο κύκλος της βίας δεν σταματά στο ανδρόγυνο – Ο κίνδυνος που διατρέχουν (και) τα παιδιά
Πόσο προστατευμένα μπορούμε να θεωρούμε τα παιδιά, όταν ζουν σε ένα περιβάλλον κακοποιητικό; Πόσο πιθανό είναι αυτή η βίαιη συμπεριφορά να στραφεί και εναντίον τους;
«Αυτό που έχει παρατηρηθεί και έχει καταγραφεί και σε μελέτες, είναι, ότι ο κύκλος της βίας δεν σταματά ανάμεσα σε δύο μέλη μίας οικογένειας, ανάμεσα στο ανδρόγυνο, αλλά όταν αυτό επαναλαμβάνεται – σε κάποια μελέτη αναφέρεται ότι όταν μία πράξη κακοποιητική γίνει τρεις φορές – η πιθανότητα να γίνει και στο παιδί, είναι πάρα πολύ υψηλή», λέει ο κ. Λέων.
Έμφαση στις δομές προστασίας των κακοποιημένων γυναικών – Ασπίδα και για άλλες γυναίκες μελλοντικά
Ως προς το νομικό πλαίσιο που ισχύει στην Ελλάδα, είναι οι ποινές για την ενδοοικογενειακή βία οι ενδεδειγμένες, ώστε να κινητοποιούνται τα θύματα και να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη; Κι σε κάθε περίπτωση, για ποια προστασία μιλάμε, εάν δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη για τους δράστες, ώστε να μην επαναληφθεί η βίαιη συμπεριφορά;
«Ο νόμος μας είναι στη σωστή κατεύθυνση, προβλέποντας αυστηρότερες ποινές, από εκείνες που προβλέπονται για τα αντίστοιχα αδικήματα, όταν συμβαίνουν μεταξύ πολιτών. Για παράδειγμα, εάν ένας πολίτης γρονθοκοπήσει άλλον, η ποινή θα είναι αρκετά ελαφρύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη περίπτωση μεταξύ μελών μίας οικογένειας. Άρα, υπάρχει στη χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο, που μπορεί να προστατεύσει τη γυναίκα. Θα έλεγα όμως, ότι η προστασία της γυναίκας που καταγγέλλει ένα τέτοιο γεγονός, δεν είναι προφανώς μόνο θέμα νόμου. Εκεί που πρέπει να δώσουμε έμφαση και ως Πολιτεία, είναι ακριβώς στις δομές προστασίας των κακοποιημένων γυναικών. Θα πρέπει και να τις ενισχύσουμε και να τις εμπλουτίσουμε διεπιστημονικά. Ήδη είναι σε ένα ιδιαίτερα καλό επίπεδο, ώστε να μπορούν να προστατεύσουν μία γυναίκα και να μπορούν να λειτουργήσουν και ως ασπίδα μελλοντικά για άλλες γυναίκες, που θα γνωρίζουν, ότι όταν καταγγέλλουν ένα τέτοιο περιστατικό, δεν θα μείνουν στην καταγγελία, ψάχνοντας τον τρόπο, για να επιβιώσουν. Και είναι πολύ σημαντικό, ότι υπάρχει πλέον πρόγραμμα για την απασχόληση των γυναικών που είναι θύματα βίας, καθώς δεν μπορούν να μείνουν ιδρυματοποιημένες σε έναν ξενώνα, αλλά θα πρέπει να ενταχθούν ξανά στην κοινωνία και να έχουν μία κανονική ζωή».
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε – Τι πρέπει να κάνω αν είμαι θύμα, τι μπορώ να κάνω αν ξέρω ότι κάποιος είναι θύμα βίας;
Τι δεν πηγαίνει καλά στην κοινωνία μας ως προς τη νοοτροπία και αντί να ωθούμε τα θύματα στο να μιλήσουν, συχνά τους επιρρίπτουμε ευθύνες για αυτό που τους συνέβη, ενώ ακόμη και το οικογενειακό τους περιβάλλον τα αποτρέπει από το να καταγγείλουν το γεγονός και, με πρόφαση να μην «διαλύσουν» τα σπίτια τους;
Όπως σημειώνει ο κ. Λέων, «αυτό συνέβαινε ιδιαίτερα έντονα περισσότερο στο παρελθόν. Στις μέρες μας, εκλείπει, χωρίς να σημαίνει βέβαια, ότι δεν υπάρχει. Σκεφτείτε όμως, ότι και ο ρόλος της γυναίκας είναι διαφορετικός μέσα στην κοινωνία σήμερα και όλα αυτά έχουν συμβάλει στο να είναι περιορισμένα τα φαινόμενα αυτά, τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις. Σίγουρα, μεγάλο πρόβλημα υπάρχει στην περιφέρεια, όπου οι νοοτροπίες αυτές, λόγω της κλειστής κοινωνίας είναι πολύ πιο έντονες και σε πολλές περιπτώσεις, ίσως και η έλλειψη ειδικών και δομών, συμβάλλει σε αυτό. Αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε ιατροδικαστές σε κάθε νομό. Έτσι, εάν για παράδειγμα, μία γυναίκα αποφασίσει να δηλώσει ένα τέτοιο περιστατικό, ιατροδικαστικά ιατρεία υπάρχουν μόνο στις μεγάλες πόλεις».
Τέλος, ο πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας, απαντώντας στο ερώτημα, «τι θα με συμβουλεύατε να κάνω, εάν σας έλεγα ότι είμαι θύμα βίας, αλλά φοβάμαι να το καταγγείλω και τι θα με συμβουλεύατε να κάνω, αν σας έλεγα, ότι γνωρίζω κάποιον που είναι θύμα βίας και θέλω να τον βοηθήσω», απαντά:
«Εάν ήσασταν εσείς θύμα βίας, θα σας έλεγα να προσφύγετε σε έναν ιατροδικαστή, για να πιστοποιήσετε τις σωματικές βλάβες. Και ακόμα και εκείνη τη στιγμή να μην σας περνάει από το μυαλό, να προχωρήσετε σε μία νομική διεκδίκηση, θα έλεγα, επειδή ποτέ δεν ξέρετε πώς θα εξελιχθεί μία σχέση, που έχει ξεκινήσει μάλιστα με βία, είναι πάρα πολύ σημαντικό να κάνουμε εξαρχής τη σωστή κίνηση και η σωστή κίνηση είναι ακριβώς, να πιστοποιήσουμε ότι έχουμε υποστεί βία από τον ειδικό ιατρό, που είναι ο ιατροδικαστής. Ταυτόχρονα, καλό είναι να αποφύγουμε λάθος κινήσεις πιστοποίησης, όπως για παράδειγμα να πάμε σε έναν γιατρό που δεν έχει την κατάλληλη ειδικότητα, όπως για παράδειγμα σε έναν παθολόγο ή να βγάλουμε φωτογραφίες τα τραύματά μας, με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτά είναι μη ενδεδειγμένα μέσα, τα οποία στα δικαστήρια πέφτουν πάρα πολύ γρήγορα, με αποτέλεσμα μία γυναίκα να γίνεται για δεύτερη φορά θύμα, λόγω μίας μη σωστής πράξης στην αρχή».
«Για την περίπτωση που γνωρίζετε κάποιον που είναι θύμα βίας, τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα, εάν μιλάμε για ενήλικα, καθώς θα πρέπει να τον πείσουμε ως ενήλικο άτομο, να μπορέσει να καταγγείλει αυτό το γεγονός. Να βρει τη δύναμη, να του δώσουμε τις σωστές πληροφορίες για τις δομές που υπάρχουν και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει, ώστε να τον πείσουμε, να προχωρήσει. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, οπότε εάν έχετε την υποψία ότι κάποιος υφίσταται βία ή αν σας έχει εκμυστηρευτεί ότι είναι θύμα βίας, η καλύτερη ασπίδα που μπορείτε να του προσφέρετε θα είναι η γνώση και η σωστή ενημέρωση για το τι μπορεί να κάνει».
Στις κοινωνίες τα πράγματα δεν αλλάζουν μέσα σε δύο μήνες – Για να αλλάξει η κουλτούρα μας, μιλάμε για την επόμενη γενιά
Η κυρία Ειρήνη Σιώζου είναι Σύμβουλος Νομικής Στήριξης στο Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών Αθήνας. Όπως λέει στο Newsbomb.gr, παρά το #MeToo, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που απευθύνονται στα Συμβουλευτικά Κέντρα που λειτουργούν υπό τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων σε όλη την Ελλάδα, αφορούν σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. «Το MeToo και με τη δημοσιότητα που δόθηκε, αλλά και από το πώς αγκαλιάστηκε από πρόσωπα της δημοσιότητας και από τους πολιτειακούς θεσμούς, έβαλε το θέμα συζήτησης πολύ έντονα στην καθημερινότητά μας, ώστε να βγάζουμε μόνο θετικά συμπεράσματα, καθώς συζητιούνται θέματα που δεν συζητιούνταν στην ελληνική κοινωνία και θεωρούσαμε, ότι αφορούν μία πάρα πολύ μικρή μερίδα γυναικών».
«Στις κοινωνίες ωστόσο τα πράγματα δεν αλλάζουν, μέσα σε δύο μήνες, όσο έντονη κι αν είναι η συζήτηση. Δημιουργείται όμως το έδαφος, ώστε να αλλάξει η κουλτούρα αυτής της κοινωνίας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να μιλήσουμε για την επόμενη γενιά. Το γεγονός ότι συζητιούνται όμως κάποια πράγματα, σε συνδυασμό με τη νομοθεσία που έρχεται στη χώρα μας από την ΕΕ και τις προσπάθειες που και η ίδια η χώρα μας έχει κάνει από μόνη της, συμβάλλει στο να πούμε, ότι οι επόμενες γενιές θα είναι καλύτερα».
«Χρειάζεται πολλή συζήτηση και εκπαίδευση για πολλές δεκαετίες. Στα σχολεία, στους χώρους εργασίας, πρέπει να υπάρξει αλλαγή και πρέπει να υπάρξει αλλαγή και μέσα στις οικογένειές μας, στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα αγόρια και τα κορίτσια μας. Χρειάζεται να υπάρξει μία ανατροπή στους ρόλους που δίνουμε στα φύλα μέχρι τώρα, για να υπάρξει η αλλαγή στην κοινωνία συνολικά. Το αγόρι πρέπει να γίνει άντρας ισχυρός, γιατί έχει τη φυσική δύναμη και το κορίτσι πρέπει να υπομένει και ενδεχομένως, να θυσιάζει και κομμάτια του εαυτού του, για να κρατήσει όλο το υπόλοιπο σύστημα της οικογένειας, κατά κύριο λόγο, σε ισορροπία».
Ο βιασμός δεν συμβαίνει όπως στις ταινίες – Στη συντριπτική πλειοψηφία έρχεται από πρόσωπο γνωστό
Οι γυναίκες που απευθύνονται στα Συμβουλευτικά Κέντρα, αισθάνονται περισσότερο έντονο τον φόβο μην θυματοποιηθούν ξανά, κατά την ποινική και νομική διαδικασία. «Ιδίως εκείνες που έχουν υποστεί βιασμό, πρέπει να αποδείξουν πρώτα τη δική τους αθωότητα και μετά την ενοχή του δράστη, πράγμα που δεν γίνεται σε καμία άλλη δίκη. Πρέπει οι ίδιες, να πείσουν ότι είναι θύματα και μετά την ενοχή του δράστη, ότι δεν τον προκάλεσαν κι όλα όσα συνοδεύουν τον βιασμό. Αυτό το βάρος όμως, δεν προκύπτει από τον νόμο, αλλά από τη δική μας κουλτούρα ως κοινωνία, γιατί ακόμα πριν φτάσει στο δικαστήριο, θα γνωρίσει την αμφισβήτηση από το περιβάλλον, ενδεχομένως από την οικογένειά της, ίσως και από τον σύντροφό της. Ο βιασμός είναι ένα αδίκημα, το οποίο κατά κύριο λόγο, δεν συμβαίνει όπως το έχουμε στον νου μας κινηματογραφικά, ότι περπατάμε στον δρόμο και μας επιτίθεται ένας άγνωστος. Στην συντριπτική πλειοψηφία τους, τα περιστατικά που αντιμετωπίζουμε στα Κέντρα, έρχονται από κάποιο πρόσωπο γνωστό από τον κύκλο, από το συγγενικό, φιλικό, οικογενειακό περιβάλλον, όχι από κάποιον άγνωστο. Θέλει πάρα πολλή στήριξη ψυχολογική και ηθική για να μπορέσει αυτή η γυναίκα, να μιλήσει και να προχωρήσει την ποινική διαδικασία», υπογραμμίζει η κυρία Σιώζου.
Ποια είναι η εσωτερική διαδικασία που ακολουθεί μία γυναίκα που αποφασίζει να μιλήσει και τι ακολουθεί μετά;
«Αυτό που συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις, είναι ότι χρειάζεται να αισθάνονται ότι έχουν κάποιον δίπλα τους. Ειδικά στην ενδοοικογενειακή βία, το να αισθάνεται μία γυναίκα, ότι έχει τη στήριξη των δικών της ανθρώπων, ηθικά και πρακτικά, αυτό είναι καταλυτικό. Αυτό το κενό, κάποιες φορές, προσπαθούν να καλύψουν τα Κέντρα και της ηθικής και της ψυχολογικής και νομικής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι δυνατόν κανείς, να αντικαταστήσει τα μέλη της οικογένειας».
«Ειδικά δε για τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, επειδή όλα γίνονται μέσα σε τέσσερις τοίχους και με τρόπο που δεν είναι ορατός προς τα έξω, πρέπει η ίδια η γυναίκα να κινητοποιηθεί. Το αυτεπάγγελτο σε κάθε περίπτωση όμως ισχύει».
Ο δράστης με το προφίλ του καλού οικογενειάρχη και η γυναίκα που «πρέπει να κάνει μια θυσία για την οικογένειά της»
Σχετικά με τη μη στήριξη των γυναικών από το οικογενειακό τους περιβάλλον, η κυρία Σιώζου σημειώνει, ότι δυστυχώς, συμβαίνει πολύ συχνά, με τον δράστη να εμφανίζεται έχοντας το προφίλ του καλού οικογενειάρχη. «Σαν κοινωνία, παρότι συζητάμε αυτά τα θέματα αρκετές δεκαετίες, με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι ακόμη και τώρα υπάρχουν οικογένειες, που θα πουν στη γυναίκα, ότι δεν μπορούν να την υποστηρίξουν ή έχουν την άποψη ακόμη, ότι πρέπει να κάνει μία θυσία, για να κρατήσει την οικογένειά της. Αυτές οι περιπτώσεις είναι οι πιο δύσκολες».
Η στιγμή του αποχωρισμού... είναι λύτρωση αλλά και η πιο επικίνδυνη στιγμή
Στα συμβουλευτικά Κέντρα υπάρχει σύμβουλος κοινωνικής στήριξης, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος και νομικός και κάθε γυναίκα πλαισιώνεται ανάλογα με τις ανάγκες και τον χρόνο, που και η ίδια θέλει να προχωρήσει. Άλλωστε, το να φύγει κάποια γυναίκα από μία σχέση κακοποιητική, δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. «Μπορεί να χρειάζεται πολλή στήριξη, πολύ καιρό πριν, για να κάνει αυτό το βήμα. Και είναι πολλές εκείνες που φεύγουν, επιστρέφουν και ξαναφεύγουν μέχρι να φύγουν οριστικά. Και σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια, δεν μπορούν να φύγουν ποτέ. Η στιγμή του αποχωρισμού είναι λύτρωση αλλά πολλές φορές είναι και η πιο επικίνδυνη στιγμή και τα πρόσφατα περιστατικά του καλοκαιριού απέδειξαν ακριβώς αυτό. Πρέπει να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο, με πλάνο, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλειά της».
Εδώ έρχονται οι ξενώνες που έχουν τον ρόλο του καταλύματος ασφάλειας, για ένα συγκεκριμένο διάστημα. «Δεν έχει τη λογική ασύλου, είναι για κάποιο διάστημα, ώσπου να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να προχωρήσει στη ζωή της. Και στα Κέντρα και στους ξενώνες υπάρχουν οι κοινωνικοί λειτουργοί, που θα τις βοηθήσουν, να μάθει τι δικαιούται από το κράτος, αλλά ειδικά αυτήν τη χρονική περίοδο, τρέχει ένα πρόγραμμα με τον ΟΑΕΔ για τις γυναίκες, που είναι θύματα βίας», σημειώνει η κυρία Σιώζου.
Μεγαλύτερο «αγκάθι» η καθυστέρηση στην απονομή Δικαιοσύνης
Όσον αφορά στο υπάρχον πλαίσιο, η μεγαλύτερη δυσκολία που αναφέρουν οι γυναίκες, είναι η ανασφάλειά τους για την καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με την κυρία Σιώζου, θα ήθελαν, όλο αυτό να ολοκληρώνεται σύντομα και να μην χρειάζεται να επανέρχονται με μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες και να εμπλέκονται για χρόνια. «Αυτή είναι μία πραγματικότητα που αποθαρρύνει τις γυναίκες, αλλά δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα γενικά στον τομέα της δικαιοσύνης, όχι μόνο για τις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας και παρενόχλησης».
Ως προς το νομικό πλαίσιο, όπως εξηγεί, δεν υστερούμε. «Ακολουθούμε ευρωπαϊκά πρότυπα και οδηγίες, έχουμε κυρώσει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και προσπαθούμε, να είμαστε τυπικοί στην εφαρμογή. Είναι ένα ολοκληρωμένο νομικό κείμενο, το οποίο μας καταδεικνύει και τα κενά που έχουμε όχι στον νόμο, αλλά στην εφαρμογή του. Το νομικό μας οπλοστάσιο δεν υστερεί, στην εφαρμογή του υστερούμε και στην κουλτούρα της κοινωνίας μας. Παρότι ο νόμος προστατεύει τη γυναίκα που είναι θύμα, εκείνη συχνά δεν θα βγει να το καταγγείλει, ακριβώς γιατί υπάρχει η αντίληψη ότι είναι κάτι που πρέπει να υποστεί».
Επιπλέον, ειδικά όσον αφορά στη λειτουργία των Υπηρεσιών Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της ΕΛΑΣ, χαρακτηρίζει πάρα πολύ σημαντικό και από μόνο του το γεγονός, ότι λειτουργούν αυτά τα γραφεία. «Πρόκειται για μία απόφαση της ηγεσίας της Αστυνομίας, ότι αυτό το θέμα πρέπει να το χειρίζονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και δίνει στους αστυνομικούς να καταλάβουν, πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος τους στην επίλυση αυτού του προβλήματος της ελληνικής κοινωνίας. Και τους τελευταίους μήνες, ίσως είναι συνδυασμός της ύπαρξης αυτών των τμημάτων με την επικαιρότητα, η οποία είναι πολύ έντονη με τις γυναικοκτονίες, πάντως οι αστυνομικοί είναι πολύ πιο κοντά στις γυναίκες που απευθύνονται στα Αστυνομικά Τμήματα, σε σχέση με παλαιότερα. Είναι πολύ πιο υποστηρικτικοί και μετέχουν της αγωνίας των γυναικών περισσότερο από ό,τι το βλέπαμε τα προηγούμενα χρόνια και αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Τα τελευταία περιστατικά, συμπεριλαμβανομένου και αυτού στη Δάφνη, έχουν κινητοποιήσει τους αστυνομικούς περισσότερο».
Πολλές γυναίκες επιστρέφουν στο κακοποιητικό περιβάλλον – «Το γνωρίζουμε, το κατανοούμε, το σεβόμαστε»
Στα συμβουλευτικά κέντρα απευθύνονται δύο κατηγορίες γυναικών. Εκείνες που θέλουν να πάρουν κάποιες πληροφορίες και συμβουλές και εκείνες, που επιθυμούν να έχουν σχέση και συνέχεια στην επαφή αυτή. «Στην πρώτη περίπτωση, είναι δυστυχώς πολύ σύνηθες, να επιστρέφουν στο κακοποιητικό περιβάλλον. Το γνωρίζουμε αυτό, το κατανοούμε και το σεβόμαστε. Είμαστε εκεί, όχι για να κατευθύνουμε μία γυναίκα προς μία συγκεκριμένη κίνηση, αλλά για να τη βοηθήσουμε, σε όποια απόφαση η ίδια πάρει», εξηγεί η κυρία Σιώζου.
«Πρέπει να συμπαρασταθούμε σε αυτήν τη γυναίκα ηθικά. Να της πούμε, ότι καταλαβαίνουμε και να την αφήσουμε να μιλήσει με τον χρόνο της και όπως θέλει η ίδια και από εκεί και πέρα να τη βοηθήσουμε να ενημερωθεί και να ζητήσει τη βοήθεια ειδικών, ώστε να αισθανθεί πιο δυνατή και να προχωρήσει στη ζωή της, όπως η ίδια αποφασίσει. Εάν όμως έχουν περιστατικά έντονης βίας, τότε φυσικά, δεν θα πούμε σε αυτόν τον άνθρωπο να πάρει τον χρόνο του, αλλά θα καλέσουμε την Αστυνομία».
