Τα κέρδη της συμφωνίας με την ΠΓΔΜ αποτιμά το μέγαρο Μαξίμου υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα παίρνει πίσω την ιστορία της και το όνομα «Μακεδονία».
Αποκαλύπτει ότι το όνομα που συμφωνήθηκε είναι το Severna Makedonija (βόρεια Μακεδονία) το οποίο «διαχωρίζει απόλυτα την εν λόγω χώρα από την ελληνική Μακεδονία και τις τρεις περιφέρειές της (Ανατολική, Κεντρική, Δυτική)».
Σύμφωνα με το non paper Μαξίμου:
Με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων και τη συμφωνία με την ΠΓΔΜ, η Ελλάδα παίρνει πίσω την ιστορία της, την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας, την οποία είχαν καπηλευθεί παλαιότερες κυβερνήσεις της γείτονος.
Η ελληνική κυβέρνηση καταφέρνει να επιλύσει ένα πρόβλημα που ταλάνιζε την ελληνική διπλωματία (αλλά και την ελληνική κοινωνία) για πάνω από εικοσιπέντε χρόνια. Παράλληλα προωθεί την σταθερότητα και συνεργασία σε μία εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για την περιοχή, αναδεικνύοντας τον ρόλο της ως ευρωπαϊκό πυλώνα ειρήνης, ασφάλειας και ανάπτυξης στα Βαλκάνια. Ενδεχόμενη παραπομπή της λύσης σε μελλοντική συγκυρία:
θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση της χώρας (η οποία πέρυσι πέρασε σφοδρή κρίση) με επιπτώσεις στην ασφάλεια και της χώρας μας
θα ενίσχυε τον ρόλο τρίτων δυνάμεων στα βόρεια σύνορά μας
θα αποδυνάμωνε τις προοδευτικές δυνάμεις στην εν λόγω χώρα, που επιθυμούν λύση, ανοίγοντας το δρόμο εκ νέου για εθνικιστικές δυνάμεις της γείτονος που καπηλεύονται την ιστορία της Ελλάδας.
Η συμφωνία που πέτυχε η κυβέρνηση ωστόσο, δε λύνει μόνο οριστικά και αμετάκλητα το πρόβλημα της ονομασίας, διασφαλίζοντας διπλωματικό κεφάλαιο για άλλα μείζονα εκκρεμή ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά το λύνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, υπηρετώντας στο έπακρο την εθνική γραμμή και διασφαλίζοντας ρητά και επίσημα πλέον τις θέσεις της χώρας.
Κέρδη από τη συμφωνία
1. Η συμφωνία ανταποκρίνεται απόλυτα στην εθνική γραμμή για σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό για χρήση erga omnes, που διατηρεί η χώρα εδώ και 20 χρόνια.
2. Η αποδοχή της χρήσης erga omnes αποτελεί μεγάλη διπλωματική επιτυχία για την Ελλάδα, δεδομένου ότι στο παρελθόν αυτό δεν είχε γίνει αποδεκτό ούτε ως βάση συζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι οι γείτονές μας όχι μόνο θα χρησιμοποιούν το συμφωνηθέν όνομα στις διεθνείς τους σχέσεις, στους διεθνείς οργανισμούς, στα διεθνή fora και στα διεθνή έγγραφα, αλλά και στο εσωτερικό της χώρας.
3. Το όνομα «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», που θα αναγνωρίζεται στη χώρα μας ως «Severna Makedonja» βάζει τέλος στον αλυτρωτισμό που ενείχε η ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», το οποίο αποτελούσε τη συνταγματική ονομασία της γείτονος και με το οποίο είχε ήδη αναγνωριστεί από περισσότερα από 140 κράτη σε διμερές επίπεδο, μεταξύ των οποίων τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.
4. Η κυβέρνηση ωστόσο πέτυχε όχι μόνο την αποδοχή του erga omnes αλλά και την υποχρέωση της γείτονος να προχωρήσει άμεσα σε συνταγματική αναθεώρηση.
5. Η συνταγματική αναθεώρηση αποτελεί τεράστια νίκη της Ελλάδας, δεδομένου ότι δεν περιλαμβανόταν στην εθνική γραμμή, όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία 20 χρόνια και ακολουθήθηκε από όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, αλλά αποτέλεσε κόκκινη γραμμή της σημερινής κυβέρνησης, αλλά και ότι ουδέποτε στο παρελθόν έχει συμφωνήσει χώρα σε αλλαγή του Συντάγματός της βάσει διεθνούς συμφωνίας.
6. Η συμφωνία προβλέπει πως η Ελλάδα θα προχωρήσει σε κύρωση μόνο αφού ολοκληρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση στη γειτονική χώρα. Η μεν πρόσκληση στο ΝΑΤΟ και το άνοιγμα κεφαλαίων της ΕΕ θα πραγματοποιηθούν με την κύρωση από το κοινοβούλιο της πΓΔΜ της σύμβασης, η ένταξή της και στους δυο οργανισμούς θα γίνει όμως μετά τη συνταγματική αναθεώρηση, καθώς στην πρόσκληση θα προβλέπεται ρητά πως είναι άκυρη εάν δεν πληρωθεί ο όρος της αναθεώρησης.
7. Με τη συμφωνία αυτή παίρνουμε πίσω την ιστορία μας, τα σύμβολα και την παράδοσή μας αφού στη συμφωνία η γειτονική χώρα αποδέχεται ρητά το διαχωρισμό μεταξύ των Ελλήνων Μακεδόνων, του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού τους, τη γλώσσα τους και την περιοχή στην οποία διαβιούν από τη μία, και του λαού της εν λόγω χώρας με τη δική του ιστορία, γλωσσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά από την άλλη (βλ. άρθρο 7 παρακάτω).
8. Το όνομα θα εγγραφεί στο σύνταγμα της πΓΔΜ με την απαραίτητη αναθεώρηση. Παράλληλα, οι πάνω από 140 χώρες που αναγνωρίζουν σήμερα την εν λόγω χώρα με τον όρο Μακεδονία, θα την αναγνωρίζουν εφεξής ως Βόρεια Μακεδονία.
9. Το όνομα διαχωρίζει απόλυτα την εν λόγω χώρα από την ελληνική Μακεδονία και τις τρεις περιφέρειές της (Ανατολική, Κεντρική, Δυτική).
10. Το τέλος του αλυτρωτισμού επιβεβαιώνεται με τον πλέον επίσημο τρόπο καθώς παρέχονται εγγυήσεις με τον πλέον ρητό και κατηγορηματικό τρόπο ως προς την εξάλειψη, πρόληψη και καταστολή πάσης φύσεως αλυτρωτικής ρητορικής και ενεργειών είτε προέρχονται από δημόσιους είτε από ιδιωτικούς φορείς.
11. Εξασφαλίσθηκε η απαλοιφή όλων των αλυτρωτικών αναφορών από το σύνταγμα της γείτονος. Για παράδειγμα, α) αντικαθιστούν το άρθρο για τη στήριξη της ομογένειάς τους, με πιστή αντιγραφή του αντίστοιχου κεφαλαίου στο Ελληνικό Σύνταγμα. Στο πλαίσιο αυτό αφαιρούνται οι αναφορές σε προστασία ‘’μακεδονικών μειονοτήτων’’ σε γειτονικές χώρες β) αντικαθίσταται το άρθρο για την προστασία των συνόρων απαλείφοντας οποιεσδήποτε προβληματικές αναφορές, γ) αφαιρούνται οποιεσδήποτε ακόμα και έμμεσες ιστορικές αναφορές σε αλυτρωτικές βλέψεις στο προοίμιο του Συντάγματος.
12. Η συμφωνία προβλέπει πως η ιθαγένεια/υπηκοότητα στην Βόρεια Μακεδονία θα είναι Macedonian/citizen of the Republic of North Macedonia. Ο ανωτέρω ενιαίος όρος αντικαθιστά το σκέτο «Macedonian» που αναγράφεται σήμερα στα ταξιδιωτικά έγγραφα, άρα αποτελεί σαφή βελτίωση.
Η Ελλάδα θα αναγνωρίζει την ιθαγένεια/υπηκοότητα ως «πολίτες της Severna Makedonja».
Σημειώνεται ότι είναι διαφορετικός ο όρος «ιθαγένεια/υπηκοότητα» (nationality) από τον όρο εθνότητα (ethnicity). Συνεπώς, η συμφωνία δεν αναγνωρίζει εθνότητα/έθνος, αλλά το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού των πολιτών της γείτονος. Mε το άρθρο 7 της συμφωνίας κατοχυρώνεται ότι οι πολίτες μας έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να προσδιορίζουν τους γείτονές μας με όποιο όρο χρησιμοποιούν. (βλ. άρθρο 7 παρακάτω)
13. Οι γείτονές μας ήδη έχουν αλλάξει το όνομα του αεροδρομίου τους, του αυτοκινητοδρόμου τους και του σταδίου τους. Θα υπάρξει είτε ανταλλαγή αγαλμάτων με τον Δήμο της Θεσσαλονίκης ή σε περίπτωση που η ανταλλαγή δεν γίνει, η συμφωνία προβλέπει πως η γειτονική χώρα θα τοποθετήσει πλακέτες σε αγάλματα και μνημεία ώστε να καθίσταται σαφές ότι αποτελούν σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού (π.χ ο Ιππέας στην πλατεία των Σκοπίων θα έχει επιγραφή πως αναφέρεται στην ελληνιστική περίοδο και θα σημειώνεται ότι συμβολίζει τη φιλία Ελλάδας – πΓΔΜ).
14. Παρά το γεγονός ότι η γλώσσα «Macedonian language» είχε αναγνωριστεί από την Ελλάδα στο πλαίσιο του ΟΗΕ ήδη από το 1977, η στη συμφωνία εμπεριέχεται η πρόσθετη σαφής διατύπωση ότι ανήκει στην οικογένεια των Νότιων Σλαβικών γλωσσών, καθώς και η ρητή καταγραφή ότι η γλώσσα αυτή διαχωρίζεται από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική-μακεδονική γλωσσική κληρονομιά.
15. Όλοι οι επιθετικοί προσδιορισμοί κρατικών και ευρύτερα δημοσίων, οργάνων καθώς και ομογενειακών/πολιτιστικών οργανώσεων που χρηματοδοτούνται από το κράτος θα καθορίζονται με τον όρο «της Βόρειας Μακεδονίας» με ταυτόχρονη κατάργηση του προσδιορισμού «της Μακεδονίας».
16. Καθιερώνεται Ομάδα εργασίας ειδικών η οποία από το 2019 και μέσα σε 3 χρόνια θα πρέπει να διευθετήσει θέματα εμπορικών σημάτων.
Το διεθνές περιβάλλον
Η κυβέρνηση ξεκίνησε τη διαπραγμάτευση σε ένα διεθνές status quo στο οποίο ο όρος «Μακεδονία» ήδη περιλαμβανόταν στο όνομα της γείτονος όπως αυτό χρησιμοποιούνταν στους διεθνείς οργανισμούς και σε όλα τα διεθνή fora, όπως προέκυπτε εξάλλου και από τη δεσμευτική ενδιάμεση συμφωνία του 1995, σύμφωνα με την οποία η ονομασία της γείτονος ήταν Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Πέραν τούτου πάνω από 140 κράτη (της Κίνας, της Ρωσίας και των Η.Π.Α συμπεριλαμβανομένων) αναγνώριζαν την πΓΔΜ με το συνταγματικό της όνομα, δηλαδή Δημοκρατία της Μακεδονίας, τους δε πολίτες της πΓΔΜ ως Μακεδόνες.
Το Διεθνές Δικαστήριο του Ο.Η.Ε το 2011 είχε εκδώσει μία απόφαση με δυσμενείς πτυχές για την Ελλάδα, ως προς τις ενέργειες που οδήγησαν στην μη αποστολή πρόσκλησης στην πΓΔΜ για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Αυτό το διεθνές περιβάλλον ήταν δυσμενέστερο από αυτό που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν προηγούμενες κυβερνήσεις στις όποιες απόπειρες διαπραγμάτευσης.
Άρθρο 7 της συμφωνίας
1. Τα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδονικός/Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά.
2. Αναφορικά με το Πρώτο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους, αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο Ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα.
3. Αναφορικά με το Δεύτερο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο Άρθρο 7(2).
4. Το Δεύτερο Μέρος σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα του, η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νότιων Σλαβικών γλωσσών. Τα Μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά του Δεύτερου Μέρους δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους.
5. Τίποτα στην παρούσα Συμφωνία δεν αποσκοπεί στο να υποτιμήσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ή να τροποποιήσει ή να επηρεάσει τη χρήση από τους πολίτες εκάστου Μέρους.
Στο διάγγελμά του για τη συμφωνία στο Σκοπιανό, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είπε τα εξής:
«Ελληνίδες, Έλληνες,
Πριν από λίγη ώρα και μετά από πολύμηνες και επίμονες διαπραγματεύσεις, καταφέραμε να καταλήξουμε σε Συμφωνία με τον Πρωθυπουργό της πΓΔΜ, για την επίλυση της χρόνιας διαφοράς μας σε ό,τι αφορά την ονομασία της γείτονος.
Εδώ και πάνω από εβδομήντα χρόνια, από την ίδρυση του γειτονικού ομόσπονδου Κράτους της Γιουγκοσλαβίας, και ιδιαίτερα μετά την ανεξαρτητοποίησή της το 1992, η γειτονική χώρα έφερε την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικειοποίηση της βαριάς πολιτισμικής κληρονομιάς της ελληνικής Μακεδονίας.
Θέλω να σας ενημερώσω ότι προκειμένου να αποκατασταθούν σχέσεις εποικοδομητικής συνεργασίας και ειλικρινούς φιλίας ανάμεσα στους λαούς μας και προκειμένου η Ελλάδα όχι μόνο να δεχθεί, αλλά και να πρωτοστατήσει στην ευρωπαϊκή και ευρωατλαντική προοπτική των γειτόνων μας, οι τελευταίοι συμφώνησαν να αλλάξουν τη συνταγματική τους ονομασία για όλες τις χρήσεις και έναντι όλων.
Συμφώνησαν να μετονομάσουν τη χώρα τους σε Δημοκρατία της Severna Makedonija (Σεβέρνα Μακεντόνιγια), δηλαδή στη γλώσσα μας σε Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.
Η αλλαγή του ονόματος θα υλοποιηθεί τόσο σε ό,τι αφορά τις διεθνείς και διμερείς τους σχέσεις όσο όμως και στο εσωτερικό.
Με δύο λόγια, το όνομα αυτό θα ισχύει erga omnes – έναντι όλων, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι γείτονές μας ανέλαβαν την υποχρέωση να αναθεωρήσουν σχετικά το Σύνταγμά τους.
Με τον τρόπο αυτό και υπό τους όρους που προβλέπονται στη συμφωνία, οι 140 χώρες που σήμερα αναγνωρίζουν τους γείτονες μας ως Μακεδονία, θα τους αναγνωρίζουν εφεξής με το όνομα «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».
Έτσι επιτυγχάνεται ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ της ελληνικής Μακεδονίας και των Βόρειων Γειτόνων μας και μπαίνει οριστικό τέλος στον αλυτρωτισμό που ενέχει η σημερινή Συνταγματική τους ονομασία.
Την ίδια στιγμή -και ίσως αυτό να έχει τη μεγαλύτερη ιστορική βαρύτητα και αξία για την Ελλάδα- στη Συμφωνία που καταλήξαμε, για πρώτη φορά προβλέπεται ότι οι Βόρειοι Γείτονές μας δεν έχουν και δεν μπορούν να διεκδικήσουν στο μέλλον καμία σχέση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της Μακεδονίας.
Ο όρος Μακεδόνας της ελληνικής ιστορικής κληρονομιάς, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό διαχωρίζεται ρητά και κατηγορηματικά από τον όρο Μακεδόνας, όπως τον χρησιμοποιούν και στη βάση του οποίου αυτοπροσδιορίζονται οι πολίτες της γειτονικής μας χώρας.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Συμφωνία αναγνωρίζει τις σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ από το 1977 για την καταγραφή της γλώσσας των γειτόνων μας ως Μακεδονικής γλώσσας, με την πρόσθετη, όμως, και σαφή διατύπωση ότι αυτή ανήκει στην οικογένεια των νοτιοσλαβικών γλωσσών, γεγονός που, όπως ρητά αναγνωρίζεται, τη διαχωρίζει απολύτως από την ελληνομακεδονική γλωσσική κληρονομιά και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Η Συμφωνία, επίσης, προβλέπει ότι η υπηκοότητα που θα αναγράφεται στα ταξιδιωτικά έγγραφα των γειτόνων μας δεν θα είναι: Μακεδόνας σκέτο, όπως μέχρι σήμερα, αλλά: Μακεδόνας / Πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας.
Η Ελλάδα θα αναγνωρίζει την υπηκοότητα των γειτόνων πολιτών ως «πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας».
Αλλά πέραν αυτών, μεγάλη σημασία έχει και το γεγονός ότι συμφωνήσαμε οι γείτονές μας στην επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση να αναλάβουν την υποχρέωση να αφαιρέσουν από το Σύνταγμα τους οποιαδήποτε αναφορά θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως αλυτρωτική.
Συγκεκριμένα:
Απαλείφονται οι αναφορές σε Μακεδονική Μειονότητα, καθώς και στην ανάγκη προστασίας της.
Αντικαθίσταται το άρθρο για την προστασία των συνόρων με απάλειψη των προβληματικών σημερινών αναφορών.
Τέλος, αφαιρούνται οποιεσδήποτε έστω και έμμεσα ιστορικές – αλυτρωτικές αναφορές από το προοίμιο του Συντάγματός τους.
Με τον κ. Ζάεφ καταλήξαμε, επίσης, σε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για την υπογραφή – κύρωση και θέση σε ισχύ της Συμφωνίας.
Η Συμφωνία, αφού υπογραφεί από τους υπουργούς Εξωτερικών, θα πρέπει να κυρωθεί από τη Βουλή των γειτόνων μας.
Στη συνέχεια, η Ελλάδα θα υποστηρίξει απόφαση για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας, με την Ε.Ε. στο επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Και ταυτόχρονα θα υποστηρίξει την αποστολή πρόσκλησης από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ για ένταξή της στον οργανισμό.
Και οι δύο αυτές προσκλήσεις θα τελούν υπό την αίρεση της επιτυχούς ολοκλήρωσης της Συνταγματικής Αναθεώρησης, που κατοχυρώνει τη χρήση του ονόματος έναντι όλων.
Με απλά λόγια, εφόσον η Συνταγματική Αναθεώρηση δεν ευδοκιμήσει τότε αυτοδικαίως ακυρώνεται η πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ και δεν εκκινούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.
Η Ελλάδα, τέλος, θα κυρώσει τη μεταξύ μας Σύμβαση στο ελληνικό κοινοβούλιο θέτοντας την σε ισχύ, καθώς και το Πρωτόκολλο ένταξης των γειτόνων μας στο ΝΑΤΟ, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της συνταγματικής αναθεώρησης στη γειτονική χώρα.
Με τον τρόπο αυτό η χώρα μας διασφαλίζει πλήρως και απόλυτα τα συμφέροντα της και δεν απεμπολεί το σχετικό διαπραγματευτικό της πλεονέκτημα.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι η Συμφωνία αυτή αποτελεί μια μεγάλη διπλωματική νίκη, αλλά και μια μεγάλη ιστορική ευκαιρία.
Η Ελληνική Κυβέρνηση υπερασπίστηκε στο ακέραιο όλες τις κόκκινες γραμμές της, όλες τις κόκκινες γραμμές της εθνικής μας θέσης, όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια.
Το σημαντικότερο, όμως, όλων είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιστορική ευκαιρία που αφορά όχι μόνο το έθνος μας, αλλά συνολικότερα την περιοχή μας.
Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή για τα Βαλκάνια και τους λαούς μας.
Κλείνει οριστικά μια διένεξη που υπονόμευσε τον κοινό βηματισμό και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Και ανοίγει ένα παράθυρο στο μέλλον.
Ένα παράθυρο αλληλεγγύης, φιλίας και συνεργασίας, ευημερίας και συνανάπτυξης μεταξύ των λαών μας.
Με τη Συμφωνία αυτή η πατρίδα μας εδραιώνεται ως ηγέτιδα δύναμη στα Βαλκάνια και ως πραγματικός πυλώνας σταθερότητας σε μια βαθιά πληγωμένη περιοχή.
Σε μια περίοδο που χώρες γύρω μας βυθίζονται στον εαυτό τους, χτυπημένες από το μικρόβιο του εθνικισμού, η Ελλάδα πρωταγωνιστεί και πάλι στα Βαλκάνια, ως η χώρα που ανοίγει δρόμους για την ειρηνική επίλυση διαφορών και τη δημιουργική συνύπαρξη των λαών.
Και είμαι βαθιά περήφανος για αυτό.
Και πέρα από μικροπολιτικές σκοπιμότητες και εσωτερικούς υπολογισμούς, σήμερα μπορούμε όλες οι Ελληνίδες και όλοι οι Έλληνες να είμαστε περήφανοι.
Όχι μόνο για την ιστορία και την πολιτισμική μας κληρονομιά που με τη Συμφωνία κατοχυρώνουμε, όχι μόνο για το εθνικό μας παρελθόν, αλλά και για το παρόν και το μέλλον μας.
Μιας ισχυρής Ελλάδας, φάρου πολιτισμού, ιστορίας αλλά και αξιών, μιας Ελλάδας Πυλώνα σταθερότητας στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Μεσόγειο, στην Ευρώπη.
Αυτή την Ελλάδα οραματιζόμαστε και σήμερα κάνουμε ένα ιστορικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Σας ευχαριστώ.»
ΠΗΓΗ;iefimerida.gr, aftodioikisi.gr
