Εκτός των αναθέσεων δημοσίων συμβάσεων τίθενται όσοι έχουν δωροδοκήσει ή έχουν καταδικαστεί για μια σειρά άλλων εγκλημάτων, σύμφωνα με «οδηγία» της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ).
Ο αποκλεισμός ισχύει για παραβάσεις για τις οποίες υπάρχει αμετάκλητη ποινική απόφαση, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αρκεί και η ένορκη βεβαίωση, για το «καθαρό» ποινικό μητρώο.
Σημειώνεται ότι οι νουθεσίες της ΕΑΔΗΣΥ γίνονται σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, στην οποία τα τελευταία χρόνια, η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσίων συμβάσεων, από κρατικούς φορείς, του ΟΤΑ και τις Περιφέρειες, σε ποσοστό άνω του 60%, δίδεται με τη μέθοδο των απευθείας αναθέσεων.
Αναλυτικότερα, από τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης αποκλείονται οι οικονομικοί φορείς που έχουν κριθεί ένοχοι για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, ενεργητική δωροδοκία, απάτη εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, τρομοκρατικά εγκλήματα, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και εμπορία ανθρώπων.
Ο αποκλεισμός ισχύει για όλους τους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν σε διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως της νομικής μορφής, ιθαγένειας και τόπου εγκατάστασης, επομένως ισχύει για φυσικά ή νομικά πρόσωπα, δημόσιους φορείς ή ενώσεις αυτών των προσώπων ή φορέων, ακόμη και προσωρινές συμπράξεις επιχειρήσεων.
Ειδικά για το αδίκημα της ενεργητικής δωροδοκίας (στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα), πέρα από την παραπομπή στο εθνικό δίκαιο (δηλαδή της αναθέτουσας αρχής), παραπέμπει και στο δίκαιο του οικονομικού φορέα.
Ακόμη, αποκλείεται από τον διαγωνισμό ή την απευθείας ανάθεση ή παραχώρηση και η εταιρεία στην οποία υπάρχει υψηλόβαθμο στέλεχος (μέλος του διοικητικού, διευθυντικού ή εποπτικού οργάνου), εις βάρος του οποίου εκδόθηκε στο παρελθόν αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση. Συγχρόνως η ΕΑΔΗΣΥ δίδει τις ακόλουθες οδηγίες:
Οι συμβάσεις ανατίθενται εφόσον η αναθέτουσα αρχή επαληθεύσει ότι η προσφορά προέρχεται από προσφέροντα ο οποίος δεν αποκλείεται από τη συμμετοχή, ενώ η υποχρέωση επαλήθευσης αφορά και υπεργολάβους και τρίτους δανειστές.
Οι οικονομικοί φορείς υποχρεούνται, αρχικά, να δηλώσουν στο Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (ΕΕΕΣ) τυχόν καταδίκη για τα παραπάνω αδικήματα, παρέχοντας πληροφορίες για τον χρόνο έκδοσης της καταδικαστικής απόφασης, το πρόσωπο του καταδικασθέντος, τον λόγο της καταδίκης και τη διάρκεια της περιόδου αποκλεισμού, εφόσον καθορίζεται στην καταδικαστική απόφαση, καθώς και τυχόν επανορθωτικά μέτρα που πιθανόν έχουν λάβει για την άρση των συνεπειών των αδικημάτων.
Πριν από τη σύναψη της σύμβασης, ο προσωρινός ανάδοχος (νομικό ή φυσικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), υποχρεούται να προσκομίσει, μεταξύ άλλων, απόσπασμα του σχετικού μητρώου, όπως του ποινικού μητρώου ή, ελλείψει αυτού, ισοδύναμο έγγραφο που εκδίδεται από αρμόδια δικαστική ή διοικητική αρχή του κράτους μέλους ή της χώρας καταγωγής ή της χώρας όπου είναι εγκατεστημένος, από το οποίο προκύπτει η (μη) συνδρομή λόγου αποκλεισμού. Η υποχρέωση προσκόμισης του ως άνω αποσπάσματος αφορά και τα μέλη της διοίκησης του εν λόγω οικονομικού φορέα.
Η υποχρέωση προσκόμισης αποδεικτικών μέσων και ιδίως, ποινικού μητρώου ή άλλου ισοδύναμου εγγράφου, αφορά τόσο στα νομικά πρόσωπα, όταν στη χώρα εγκατάστασής τους ισχύει ποινική ευθύνη νομικού προσώπου, όσο και στα μέλη της διοίκησης του νομικού προσώπου.
Για τους ημεδαπούς οικονομικούς φορείς, στο μέτρο που στη χώρα μας δεν ισχύει ποινική ευθύνη νομικού προσώπου, η επαλήθευση της (μη) συνδρομής λόγου αποκλεισμού πραγματοποιείται, καταρχήν, με την προσκόμιση αποσπάσματος ποινικού μητρώου των μελών της διοίκησης-εκπροσώπησης του νομικού προσώπου, με βάση το εταιρικό δίκαιο, σε συνδυασμό με υπεύθυνη δήλωση ότι δεν έχει επιβληθεί σε βάρος του νομικού προσώπου η κύρωση του οριζόντιου αποκλεισμού.
Ειδικά για τις αξιόποινες πράξεις της δωροδοκίας πολιτικών προσώπων, δωροδοκία υπαλλήλου, δωροληψία και δωροδοκία δικαστικών λειτουργών, που τελούνται προς όφελος ή για λογαριασμό νομικών προσώπων ή οντοτήτων, προβλέπεται η διάγνωση της ευθύνης τους, μέσω της ποινικής δίκης. Επομένως, η αμετάκλητη ποινική απόφαση περί επιβολής κυρώσεων εις βάρος νομικού προσώπου-οντότητας, έχει ως συνέπεια τον αποκλεισμό του/της από τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης.
Καθώς δεν έχει ακόμη προβλεφθεί η τήρηση ποινικού μητρώου για τα νομικά πρόσωπα ή οντότητες, σε συνέχεια αμετάκλητης απόφασης επιβολής εις βάρος τους, μέσω της ποινικής διαδικασίας, ούτε η έκδοση ισοδύναμου με το απόσπασμα ποινικού μητρώου εγγράφου, επαρκή απόδειξη περί του ότι ο οικονομικός φορέας που έχει την εγκατάστασή του στην Ελλάδα δεν εμπίπτει σε καμία από τις περιπτώσεις των αδικημάτων δωροδοκίας, αποτελεί η ένορκη βεβαίωση.
