Ας δούμε εν τάχει ποιοι διατέλεσαν Υπουργοί Παιδείας από το 1974 και οι παλαιότεροι ας προσπαθήσουν να θυμηθούν με τι συνδέθηκε ο καθένας τους καθώς σκοπός του συγκεκριμένου κειμένου δεν είναι τα πεπραγμένα του καθενός αλλά οι λεγόμενες «εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις».
Ας ξεκινήσουμε από το όχι και τόσο μακρινό 1974, έτος της μεταπολίτευσης Νικόλαος Λούρος -Ιατρός, καθηγητής, Ακαδημαϊκός- (Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, αμέσως μετά την μεταπολίτευση (24 Ιουλ. 1974 –21 Νοεμ. 1974).
Παναγιώτης Ζέπος-Καθηγητής Αστικού Δικαίου, Ακαδημαϊκός- (Νοεμ. 1974 – Σεπ. 1976).
Γεώργιος Ράλλης (Ιούλιος 1976 – Νοέμβριος 1977) Με το όνομά του συνδέθηκε η πρώτη μεγάλη μεταχουντική προσπάθεια για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με σύμβουλο τον Ευάγγελο Παπανούτσο.
Ιωάννης Βαρβιτσιώτης –Νομικά- (Νοεμ. 1977 – Οκτ 1981)
Ελευθέριος Βερυβάκης – Νομικά- (Οκτ. 1981 – Ιούλιος 1982)
Απόστολος Κακλαμάνης (5 Ιουλ. 1982 – 25 Απρ. 1986) Σημαντική ήταν η συμβολή του υφυπουργού, εκπαιδευτικού Πέτρου Μόραλη.
Αντώνης Τρίτσης(24 Απρ. 1986 – 9 Μαΐου 1988)
Παπανδρέου Γεώργιος (Ιούνιος 1988 – Ιούλιος 1989)
Βασίλης Κοντογιαννόπουλος (Ιούλιος 1989 – Νοέμβριος 1989)
Κώστας Σημίτης – Βασίλης Κοντογιαννόπουλος (αναπληρωτής υπουργός) στην Οικουμενική κυβέρνηση του Ξενοφώντα Ζολώτα. (23 Νοεμ. 1989 – 13 Φεβ. 1990)
Βασίλης Κοντογιαννόπουλος (Απρίλιος 1990 – Ιαν. 1991) Τα διατάγματα για το «νοικοκύρεμα» των πραγμάτων προκάλεσαν διάχυτη δυσφορία . Στην Πάτρα στις 8 Ιαν. 1991σκοτώνεται ο Νίκος Τεμπονέρας.
Γεώργιος Σουφλιάς – Πολιτικός Μηχανικός ( Ιαν. 1991- Οκτ. 1993) .
Δημήτριος Φατούρος – Αρχιτέκτονας Καθηγητής – (Οκτ. 1993 – Ιούλιος 1994)
Γεώργιος Παπανδρέου (8Ιουλ. 1994 – 22 Σεπ. 1996)
Γεράσιμος Αρσένης (22 Σεπ. 1996 – Απρίλιος 2000) Νέα «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση»
Πέτρος Ευθυμίου – (Απρίλιος 2000 – Μάρτιος 2004)
Μαριέτα Γιαννάκου –Ιατρός- (Μάρτιος 2004 – Σεπ 2007) .
Οξείες αντιδράσεις σημειώθηκαν και για το βιβλίο Ιστορίας της Ε Δημοτικού, αλλά η Υπουργός επέμεινε στην απόφασή της.
Ευριπίδης Στυλιανίδης ( Σεπ 2007 – 7 Ιαν 2009).
Άρης Σπηλιωτόπουλος(8 Ιαν 2009 – 6 Οκτ 20ο9)
Άννα Διαμαντοπούλου (6 Οκτ. 2010 -7 Μαρτίου 2012 )
Γεώργιος Μπαμπινιώτης- (7 Μαρτίου 2012 – 17 Μαΐου 2012)
Αγγελική – Ευφροσύνη Κιάου- (17 Μαΐου 2012 – 21 Ιουνίου 2012)
Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος -(21 Ιουνίου 2012- 9 Ιουνίου 2014 )
Ανδρέας Λοβέρδος - 9 Ιουνίου 2014 έως σήμερα).
Βέβαια και σήμερα τα προβλήματα στον πολύπαθο χώρο της Παιδείας δεν έχουν τελειωμό .
Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που πλήττει τη χώρα μας, επέβαλλε ένα σκληρό νεοφιλελεύθερο μοντέλο το οποίο στο χώρο της Παιδείας εκφράστηκε με μείωση των κονδυλίων , μείωση των διορισμών , υποβαθμιση των αντισταθμιστικών δομών και κυρίως με μια πρωτοφανούς έντασης «ενοχοποίηση» των εκπαιδευτικών οι οποίοι θεωρούνται «εν δυνάμει» ένοχοι μετά από κάθε καταγγελία , καθώς τίθενται σε αυτοδίκαιη αργία μέχρι να τελεσιδικήσει η υπόθεση.
Το «τεκμήριο της αθωότητας» πήγε περίπατο. Το τραγικό είναι πως το εν λόγω νομοσχέδιο έχει την υπογραφή του υπουργού κ. Μανιτάκη. Βέβαια είχαμε προειδοποιήσει έγκαιρα για το αδιέξοδο που οδηγούν αυτές οι ακρότητες αλλά «φωνή βοώντος εν τη ερήμω».
Συνεχίζοντας ο προηγούμενος Υπουργός δήλωσε πως τα μαθήματα θα αρχίσουν μία εβδομάδα νωρίτερα και θα τελειώνουν «ίσως» τέλη Ιουνίου. Α!!!! ξέχασα τη «λευκή εβδομάδα» όπου οι «ευκατάστατοι» εκπαιδευτικοί και οι (άνεργοι) γονείς θα πηγαίνουν διακοπές στα χιονοδρομικά κέντρα. Όλα αυτά βέβαια πυροδοτούν αντιδράσεις ανεξέλεγκτες καθώς η παραδοσιακή εκτίμηση της κοινωνίας σ’ αυτούς που μορφώνουν τα παιδιά της κλονίζεται ανεπανόρθωτα.
Απόδειξη τούτων αποτελούν αυτά που «υπονοήθηκαν» σε συνάντηση εκπαιδευτικών και προσφάτως εκλεγέντων τοπικών «αρχόντων».
Ο νέος Υπουργός τώρα σημαντικά διπλωματικότερος του προηγουμένου, με πολιτικό ένστικτο και με περισσότερη κοινωνική ευαισθησία άμεσα πήρε πίσω τα ημίμετρα του προηγουμένου. Όχι όλα βέβαια , αλλά αυτό ίσως είναι το θέμα ενός άλλου κειμένου.
Όλες όμως αυτές οι αλλαγές που κάθε Υπουργός προσπαθεί αποσπασματικά να κάνει για να συνδέσει το όνομά του με μια «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» μου προξένησαν τη ζωηρή επιθυμία να αναφέρω τις « μεταρρυθμίσεις» αλλά και τις «αντιμεταρρυθμίσεις που έγιναν από καταβολής του Ελληνικού κράτους. Ας ξεκινήσουμε από τον πολύ μεγάλο για τα ελληνικά δεδομένα και πρόωρα αδικοχαμένο Ιωάννη Καποδίστρια.
Όταν ο Καποδίστριας έφτασε στην Ελλάδα βρήκε την Παιδεία ουσιαστικά διαλυμένη. «... Διά τα σχολεία χρειάζονται οικήματα, εγώ δε φθάσας ενταύθα εύρηκα μόνον καλύβας όπου εσκεπάζοντο πλήθος οικογενειών πειναλέων».
Έλεγε για την Παιδεία των Ελληνοπαίδων. «Αποτελεί Θεία τιμή το να αναθρέψει κάποιος Ελληνόπαιδες, με τις γνώσεις της Ιεράς μας Θρησκείας, να τους εκπαιδεύσει στην πάτριον γλώσσα και να τους προπαρασκευάσει για ανώτερες Πανεπιστημιακές σπουδές».
Έτσι ιδρύει την «επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίου Εκπαιδεύσεως Γραμματείαν»,με γραμματέα τον Ν. Χρυσόγελο, που είχε την ευθύνη για τα Εκκλησιαστικά και τα εκπαιδευτικά θέματα, μια συνύπαρξη που υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Ο Καποδίστριας πίστευε ότι ο λαός έπρεπε να μορφωθεί διότι αλλιώς θα υπερίσχυε το «δίκαιο του ισχυρότερου στηριζόμενο εις την αμαθίαν και αποκτήνωσιν του πλήθους». Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τον συνδυασμό της πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας και την προώθηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
Εβαλε σκοπό και στόχο την ίδρυση ενός τουλάχιστον σχολείου σε κάθε χωριό και κωμόπολη «Εντεύθεν και καταγίνομαι μετ' επιμονής μάλιστα εις τα τρία ταύτα, να συστήσω εις πάσαν κοινότητα έν ή περισσότερα αλληλοδιδακτικά σχολεία, να βάλω θεμέλια τυπικών σχολείων και σχολείων τεχνών και εργοχείρων, ...» με σύστημα διδασκαλίας την αλληλοδιδακτική μέθοδο.
Η αλληλοδιδακτική μέθοδος χρησιμοποιήθηκε από τα μέσα του 17ου αιώνα στην Αγγλία και τελειοποιήθηκε τον 18ο αιώνα στη Γαλλία του Sarazin. Ονομάστηκε έτσι για το λόγο ότι με την καθοδήγηση του δασκάλου χρησιμοποιούνταν οι καλύτεροι μαθητές (οι πρωτόσχολοι) για να διδάσκουν τους υπόλοιπους μαθητές στις μικρότερες τάξεις. Η αλληλοδιδακτική εισήχθη στην Ελλάδα επίσημα απο τον Ιωάννη Κοκκώνη στα χρόνια του Καποδίστρια, ο οποίος και μετέφρασε (1830) τον οδηγό της αλληλοδιδακτικής μεθόδου του Σαραζίνου.
Αργότερα ιδρύει στην Αίγινα, το Ορφανοτροφείου. Στο Ορφανοτροφείο λειτουργούσαν παράλληλα τρία αλληλοδιδακτικά σχολεία. Το ένα ονομάστηκε Ευνάρδειο: «διότι δαπάναις του Ευνάρδου εκτίσθη και συνετηρήθη». Λειτούργησαν πολλά χειροτεχνεία (τορνευτικής, πλεκτικής, ξυλουργικής, σιδηρουργείας, σκυτοτομικής, ραπτικής, τυπογραφίας, βιβλιοδετικής, λιθογραφείας κτλ»). Στο Ορφανοτροφείο διδασκόταν και το μάθημα της μουσικής με αποτέλεσμα να συσταθεί και χορωδία. Ο Καποδίστριας όταν επισκέφθηκε το Ορφανοτροφείο και διαπίστωσε την πρόοδο των μαθητών στην μουσική ενέκρινε με Διάταγμα του την αγορά 12 βιολιών και ειδική στολή για τα μέλη της χορωδίας «λευκὸν ποδήρες ένδυμα και ζώνην κυανόχρουν».
Ας δούμε τις οδηγίες του Καποδίστρια για τη λειτουργία του Ορφανοτροφείου.
Πόρω 14 Μαρτίου 1828 (το ορφανοτροφείο ήταν ακόμη στον Πόρο)
Η ΕΚΔΥΣΙΣ ΚΑΙ Η ΕΝΔΥΣΙΣ ΓΙΝΕΣΘΩ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΝΩΠΙΟΝ
Ο κ. Καλλέργης θέλει σας δώσει την ενδυμασίαν των διαπιστευμένων εις υμας παιδίων , τουτέστι μίαν φουστανέλαν, δυω υποκάμισα , δύω βρακία , εν ζευγάριον παπαουκίων , εν φέσιον , μίαν καπόταν , και μίαν ζώνην.
Πριν τα ενδύσετε πρέπει να κουρευθώσι και να πλυθώσι καλώς.
Υποκάμισον και βρακίον να αλλάζωσι κάθε οκτώ.. Η υπηρέτρια θέλει τα πλύνει. Τας καπότας των να αερίζωσι καθ’ εκάστην μόνα των , και έπειτα να τας κρεμώσιν εις καρφίον , δείχνον τον τόπον εκάστου. Αι κλίναι των να είναι από άχυρον ή φύλλα ξηρά ικανώς , το προσκεφάλαιον μία πέτρα και σκέπασμα ή καπότα. Τα πρώτα κουρέλια των , αφού πλυθώσι , να φυλαχθώσι καλώς κατά μέρος εις δέμα φέρον τον αριθμόν και το όνομα εκάστου παιδίου. Να κρατήσετε δε σημείωσιν ακριβή των ενδυμασιών όσας λαμβάνετε δίδοντες απόδειξιν , και της χρήσεως αυτών ,και κατά μήνα να με δίδετε λόγον δι’ εκθέσεως…….Η αποταξία , η απείθια, ………..θέλουσι κολάζεσθαι ως εφεξής: Την πρώτην φοράν …………….την δε δευτέραν ολιγόστευσις της τροφής …και την τρίτην έκδυσις του ενόχου παιδίου από τα καινούργια φορέματα και έδυσις με τα πρώτα κουρέλια……
(είναι παραπάνω από εμφανείς οι διαφορές των εποχών) Στην Τίρυνθα,ιδρύθηκε η Αγροτική Σχολή για τη διδασκαλία των σύγχρονων τρόπων γεωργικής καλλιέργειας και κτηνοτροφίας, το Κεντρικό Πολεμικό Σχολείο Ναυπλίου, Σχολεία ιδρύθηκαν στο Ναύπλιο, στο Άργος, στην Τρίπολη, στην Αθήνα , στην Αίγινα, στον Πόρο, στην Ύδρα, στο Γαλαξείδι, στη Ναύπακτο, στη Μεθώνη, στα Φιλιατρά, στην Πάτρα, στα Καλάβρυτα, στη Σκιάθο, στη Σύρο, στην Αμοργό και σε πολλές άλλες πόλεις και νησιά. Συστήθηκαν δευτεροβάθμια σχολεία τα οποία ονόμαζε "πρότυπα" ή "τυπικά".
Επίσης εμψύχωνε τους δασκάλους: «Διδάσκαλε, είπον μία των ημερών, οδηγείς τας ελπίδας της πατρίδος.» και τους ενίσχυε με χρηματικά βοηθήματα, «δια ν΄αποζημιώσωμεν δε κατά το δίκαιον τους διδασκάλους δια τα έξοδα, όσα μέχρι τούδε έκαμον, θέλοντες να διεγείρουν των μαθητών την φιλοτιμίαν, προσφέρομεν εις αυτούς δωρεάν ανα 300 γρόσια δι' έκαστον των μαθητών οσοι μέλλουν να γενούν παραδεκτοί εις το πρωτότυπον σχολείον».
Δυστυχώς οι ελληνικές φεουδαρχικές και κοτσαμπάσικες δομές , οι ανταγωνισμοί και οι ραδιουργίες των μεγάλων δυνάμεων έστειλαν στον τάφο από χέρι αδελφικό τον Κυβερνήτη (που ακόμη τιμούν οι Ελβετοί για τη συμβολή του στη δημιουργία του Συντάγματός τους).
ΟΙ μεγάλοι μας προστάτες τότε επιλέγουν ως σύστημα διακυβέρνησης των Ελλήνων τη μοναρχία και ως μονάρχη τον Όττο Φρίντριχ Λούντβιχ φον Βίττελσμπαχ (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach) που ονομάζεται « Όθων ελέω θεού Βασιλεύς των Ελλήνων». Επειδή όμως είναι ανήλικος έρχεται μαζί του η περιφημη «Αντιβασιλεία» η οποία κυβερνά τον τόπο στο όνομα του ανήλικου Βασιλιά ,παίρνοντας οδηγίες μάλλον από τον πατέρα του Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο Α’.
• Η Αντιβασιλεία αποτελούνταν από τους :Κόμη Ιωσήφ Λουδοβίκο Άρμανσπεργκ (Armansperg), ως Πρόεδρο
• Λουδοβίκο φον Μάουρερ (Maurer) – υπεύθυνο της Δημόσιας Εκπαίδευσης των Εκκλησιαστικών και της Δικαιοσύνης.
• Υποστράτηγο Κάρολο Έιντεκ (Heideck) – υπεύθυνο των Στρατιωτικών και των Ναυτικών.
Εμάς θα μας απασχολήσει ο Μάουρερ ο οποίος διαμορφώνει την εκπαίδευση (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια) με βάση τα εξής διατάγματα.
Της 6ης Φεβρουαρίου 1834 για την οργάνωση των δημοτικών Σχολείων.
Της 31ης Δεκεμβρίου 1836 «περί του κανονισμού των ελληνικών Σχολείων και Γυμνασίων».
Της 14ης Απριλίου 1837 για την ίδρυση Πανεπιστημίου.
Η διάρθρωση αυτή σχηματικά είναι κάπως έτσι:
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΟΘΩΝΟΣ 3-4 ΧΡΟΝΙΑ
Χωρίς εξετάσεις Με εξετάσεις
Χωρίς εξετάσεις Το διάταγμα της 6ης Φεβρουαρίου 1834 αποτελείται από 70 άρθρα ,καθιερώνει την 7χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση ρυθμίζει θέματα οργάνωσης σχολείων ,αναθέτει τη μισθοδοσία των Δασκάλων στους δήμους ,επιτρέπει την ίδρυση ιδιωτικών σχολείων. Στο Σχολείο φοιτούν παιδιά που έχουν συμπληρώσει το 5ο έτος της ηλικίας τους. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι: Κατήχηση ,στοιχεία ελληνικής Ανάγνωση, Γραφή, Γραμμική , Ιχνογραφία και φωνητική Μουσική.Είναι δυνατή και ηδιδασκαλία Γεωγραφίας ,Ελληνικής Ιστορίας και φυσικές επιστήμες. Προβλέπεται για τα αγόρια δύο φορές την εβδομάδα πρακτική την αγρονομία, την κηπουρική, την δενδροκομία, τη μελισσοκομία και για τα κορίτσια στο εργοχειρο. Το σύστημα που δημιουργείται είναι μια μεταφορά του γερμανικού συστήματος καθώς το σχολείο και το γυμνάσιο είναι μίμηση των σχολείων Lateinishe Schoole και Gymnasium.
Το σύστημα μεταφυτεύεται στην Ελλάδα άκριτα χωρίς να ληφθεί υπόψη η ελληνική πραγματικότητα και εισάγει το γερμανικό αυταρχικό , γραφειοκρατικό και συγκεντρωτικό μοντέλο και θα παραμείνει το βασικό χαρακτηριστικό και της νεοελληνικής εκπαίδευσης σχεδόν ως τις μέρες μας. Στα διατάγματα αυτά προβλέπεται αυστηρός τακτικός εποπτικός έλεγχος των σχολείων από τις θεωρητικές επιτροπές και τον Έπαρχο. Ο Δάσκαλος είχε το δικαίωμα « να ανταμείβει και να τιμωρεί» τους μαθητές ανάλογα με τις προθέσεις του.
Υπήρχαν αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις για τη μετάβαση από το σχολείο στο Γυμνάσιο και εξίσου αυστηρές εξαμηνιαίες εξετάσεις γι αυτούς που πετύχαιναν την εισαγωγή τους στο γυμνάσιο. Είναι φανερό ποια παιδιά κατόρθωναν να εισαχθούν στη δευτεροβάθμια και μετά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι Βαυαροί εν αντιθέσει με τον Καποδίστρια που έδινε προτεραιότητα στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση έτσι ώστε να μορφωθεί ο λαός, έδωσαν προτεραιότητα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για να δημιουργήσουν μια αφοσιωμένη σ’ αυτούς κοινωνική ομάδα η οποία θα καταλάμβανε τις δημόσιες θέσεις και θα εγγυόνταν την μακροημέρευση του ξενόφερτου καθεστώτος.
Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά άρθρα των σχετικών διαταγμάτων.
Άρθρον 1. Εις έκαστον δημοτικόν , η του λαού σχολείον διδασκεσθαι τα εξής: Κατήχησις, Στοιχεί της Ελληνικής , Ανάγνωσις, Γραφή , Αριθμητική, ……….
Άρθρον 4. Εις έκαστον δήμον θέλει συσταθεί ολίγον κατ’ ολίγον ανά εν σχολείον δημοτικόν ,διατηρούμενον κατά τα οριζόμενα εις τον περί δήμων νόμων……
Άρθρον 6. Όλοι οι εις δήμον έχοντα σχολείον δημοτικόν ανήκοντες παίδες από του 5 συμπεπληρωμένου μέχρι του 12 συμπεπληρωμένου έτους της ηλικίας των χρεωστούν να φοιτώσιν εις το σχολείον. Εις γονείς μη υποχρεούντας τα τοιαύτης ηλικίας τέκνα των να φοιτώσιν εις το σχολείον , επιβάλλεται δι εκάστην ώραν απουσίας τουν παιδός από το σχολείον πρόστιμον όχι ολιγότερον των δέκα λεπτών , μη υπερβαίνον δε τας πεντήκοντα δραχμάς…………..
Άρθρον 20 . Εκτός τούτου χρεωστεί ο διδάσκαλος να επαγρυπνεί εις την διαγωγήν των μαθητών του και εντός και εκτός της σχολής. ….. έχει δικαίωμα να ανταμείβει και να τιμωρεί αναλόγως…….
Άρθρον 23. Οι μισθοί των δημοδιδασκάλων θέλουν προσδιορισθή καθ’ όσον τα εισοδήματα των δήμων επιτρέπουσι τούτο , αξίως των γνώσεων και της εμβρίθειας του επιτηδεύματος αυτών……..
Άρθρο 24 . Εκτός του σταθερού μηνιαίου , θέλει παραχωρείσθαι εις έκαστον δημοδιδάσκαλον ανέξοδος κατοικία και δύο στρέμματα τουλάχιστον κήπου η καλλιεργήσιμου γης προς επικαρπίαν του. δι ‘έκαστον δε παίδα θέλουν τω δίδεσθαι μηνιαίως από το δημοτικόν ταμείον 10-50 λεπτά. Οι γονείς των παίδων θέλουν αποδίδει εις το δημοτικόν ταμείον τα δίδακτρα ταύτα……..
( Είναι φανερό το πόσο υποβαθμισμένη ήθελαν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση οι Βαυαροί καθώς εκτός από τους μισθούς πείνας των εκπαιδευτικών τους «παραχωρούν» και χωράφι για τα αναγκαία. Για μελέτη και επιπλέον μόρφωση ούτε λόγος. Αυτά υπάρχουν για άλλες βαθμίδες).
Άρθρον 32. Προ πάντων θέλουν διοργανωθεί ταμεία αποθεματικά υπέρ των διδασκάλων.
(οποία ειρωνεία… οι αυταρχικοί μοναρχικοί Βαυαροί στα πρότυπα της Ευρώπης συγκροτούν ταμεία για συντάξεις το 1834 ενώ οι σημερινοί «φιλελεύθεροι» , νεοφιλελεύθεροι και διάφοροι άλλοι αντιδραστικοί « βγάζουν σπυριά» ακούγοντας για συντάξεις) .
Άρθρον 33. Το αποθεματικόν ταμείον θέλει συσταθεί από το εικοστόν μέρος του ετήσιου μισθού εκάστου διδασκάλου δημοτικού και μη και εκάστου διευθυντού σχολείου , αποτιθέμενον προς τον σκοπόν τούτον….
Άρθρον 56. Μετά πάσν εξαμηνίαν καθυποβάλλεται η σπουδάζουσα νεολαία εις εξέτασιν …..η εξέτασις είναι δημοσία και ουδείς αποκλείεται της εις ταύτην είσοδον……..
Άρθρον 60. Και ιδιώται έχουν δικαίωμα να συνιστώσιν , είτε μόνοι είτε μετ’ άλλων , δι ιδίων εξόδων σχολείον , ή παιδοτροφίον ή άλλο τι διδακτήριον. Προς τούτο όμως θέλουν ζητεί την άδειαν της επί των εκκλησιαστικών κ.τ.λ. Γραμματείας της Επικρατείας….
Άρθρον 65. …..Οι διδάσκαλοι διορίζονται κατά πρότασιν της επί των Εκκλησιαστικών Γραμματείας παρά του Βασιλέως , και παρά του Βασιλέως δύνανται να λάβουν την άφεσίν των.
Στις αρχές του 20υο αιώνα η κατάσταση στην εκπαίδευση παρά κάποιες αλλαγές και διορθώσεις παραμένει περίπου η ίδια. Αρκεί να πούμε πως 1901 μόνο το 8,2 % του μαθητικού πληθυσμού φοιτά στο τετράχρονο σχολείο.
Αν λάβουμε υπόψη μας τις οργισμένες διαμαρτυρίες των φοιτητών στα «Ευαγγελιακά» αλλά και στα «Ορεστειακά» διαμαρτυρίες που στρέφονται επί της ουσίας κατά οποιασδήποτε σκέψης για χρήση της δημοτικής, καταλαβαίνουμε πως τα σχέδια των Βαυαρών για τη δημιουργία μιας νομενκλατούρας αντιδραστικής και πιστής στο σύστημα είχε πετύχει ανεπιφύλακτα. Οι «φοιτητές» δεν ήθελαν ανταγωνιστές από τα λαϊκά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας.
Έτσι φτάνουμε στην επανάσταση του 1909 και στην ανάληψη της εξουσίας το 1910 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Τα προοδευτικά , αστικά και φιλελεύθερα στοιχεία όπως ο «εκπαιδευτικός όμιλος» μπορούν τώρα να αλλάξουν τις δομές της εκπαίδευσης με τις μεταρρυθμίσεις του 1913 και του 1917.
Το Νοέμβριο του 1913 ο Υπουργός Παιδείας Ιωάννης Τσιριμώκος υποβάλλει στη Βουλή τα νομοσχέδια των οποίων βασικός συντάκτης ήταν ο Δημήτρης Γληνός. Με βάση αυτά η διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος διαμορφώνεται ως εξής.
Η προσχολική αγωγή γίνεται υποχρεωτική εκεί όπου υπήρχαν νηπιαγωγεία.
Η δημοτική εκπαίδευση γίνεται εξαετής ,υποχρεωτική βέβαια Εκεί παρέχονται στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τη γεωργία , τη βιοτεχνία και την κτηνοτροφία. Μετά το δημοτικό οι μαθητές μπορούν να φοιτήσουν χωρίς εξετάσεις στο αστικό σχολείο για 3 χρόνια και μετά με εξετάσεις είτε στο διδασκαλείο δημοτικής εκπαίδευσης , είτε στη ναυτική σχολή δοκίμων , είτε στις τεχνικές επαγγελματικές σχολές και μετά στην παραγωγή. Άλλοι μαθητές μπορούσαν να φοιτήσουν χωρίς εξετάσεις στο Γυμνάσιο για 6 χρόνια. Μετά χωρίς εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο ή με εξετάσεις στο ανώτατο τεχνικό εκπαιδευτήριο , ή στη σχολή Ευελπίδων. Προτείνεται η κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στο Δημοτικό σχολείο με αντικατάσταση τους από τη νεοελληνική γλώσσα.
Με την κατάθεση των νομοσχεδίων του 1913 επισημαίνονται οι δυσλειτουργίες που χαρακτήριζαν την ελληνική εκπαίδευση από το 1834 και μετά . Ο ψευτοκλασσικισμός, η έλλειψη πρακτικού προσανατολισμού , η μονολιθικότητα, η έλλειψη λαϊκής Παιδείας , η υποβαθμισμένη εκπαίδευση των εκπαιδευτικών , η αυταρχική διοίκηση γίνεται προσπάθεια να εγκαταλειφτούν και να γίνει το βήμα προς τα εμπρός.
Τα νομοσχέδια του 1913 συνάντησαν, και αυτά, ισχυρή αντίδραση και δεν ψηφίστηκαν στη Βουλή, πλην αυτών που αφορούσαν τη διοίκηση. Πολλές όμως απ’αυτές τις μεταρρυθμιστικές αλλαγές θα εφαρμοστούν αργότερα στις μεταρρυθμίσεις του 1917 και του 1929. Θα παραθέσω εδώ αποσπάσματα από το υπόμνημα της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Προς την σεβαστήν Κυβέρνησιν
…………………. Το νέον γυμνάσιον θα είναι πάντη ανίκανον να επιτελέση την αποστολήν αυτού . Οι δ’ απόφοιτοι αυτού θα μεταβαίνωσιν εις το Πανεπιστήμιον πολύ ατελέστερον κατηρτισμένοι ή οι από των νυν λειτουργούντων επταετών σχολείων της μέσης εκπαιδεύσεως αποφοιτούντες….Διά των νομοσχεδίων καταφλεερεται πλήγμα δεινόν κατά της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσης και της ανθρωπιστικής καθόλου εκπαιδεύσεως……
Μετά τα γεγονότα του 1915 και τον εθνικό διχασμό που ακολούθησε κάθε προσπάθεια προοδευτικής μεταρρύθμισης σταμάτησε. Το 1917 όμως με την επάνοδο του Βενιζέλου στην Πρωθυπουργία με το Ν.Δ. 2585 του 1917 καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα στις 4 πρώτες τάξεις του Δημοτικού και η παράλληλη διδασκαλία δημοτικής και καθαρεύουσας στις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Παίρνονται επίσης μέτρα για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος , η βελτίωση της εκπαίδευσης και της οικονομικής κατάστασης των εκπαιδευτικών , αποκεντρωτικά μέτρα β βελτίωση της διοίκησης των Σχολείων. Τότε είναι που θα κυκλοφορήσουν τα 10 νέα αναγνωστικά στη δημοτική γλώσσα – αναμεσά τους τα «ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου και «το αλφαβητάρι με τον ήλιο» (Συλλογικό έργο,των Ανδρεάδη Δημοσθένη , Δελμούζου Αλέξανδρου, Τριανταφυλλίδη Μανόλης , Νιρβάνα Παύλου, Παπαντωνίου Ζαχαρίας).
Άρθρον 5 . Ίνα τύχη εγκρίσεως διδακτικόν βιβλίον οφείλει : Να είναι όσον το δυνατόν απλούν και σαφές κατά την γλώσσαν και το ύφος. Τα διά τας τέσσαρας πρώτας τάξεις των
Δημοτικών σχολείων προοριζόμενα αναγνωστικά ως και τα βιβλία των αριθμητικών ασκήσεων διά την γ’, δ’, ε’, και ς’ τάξιν των αυτών σχολείων οφείλουσι να είναι γεγραμμένα εις την κοινήν ομιλουμένην (δημοτικήν) γλώσσαν απηλλαγμένην παντός αρχαϊσμού ή ιδιωτισμού»
Οι αντιδράσεις βέβαια υπήρξαν σφοδρές όμως ο Ελ. Βενιζέλος ήταν αποφασισμένος. Δήλωνε στη βουλή: « Δεν θα κάμωμεν συμβιβασμόν. Είπον καθαρά ότι εις το δημοτικόν σχολείον θα έχωμεν την δημοτικήν γλώσσαν».
Η καθιέρωση της δημοτικής θεωρήθηκε μεγάλη νίκη των δημοτικιστών και του εκπαιδευτικού ομίλου. Όμως υπήρχαν και πιο προοδευτικές απόψεις. Σε ψήφισμα ενός συνεδρίου δημοδιδασκάλων στην Αργολίδα το 1919 αναφέρεται: «……Το συνέδριο ευχαρίστως θα έβλεπε την μεταρρύθμισιν ριζοσπαστικοτέραν , ειδικότερον θεωρεί απαραίτητον την κατάργησιν των πνευμάτων και τόνων , αντικαταθισταμένων των τελευταίων δι’ ενός σημείου , αφού ουδείς λόγος ούτε σκοπιμότητος , ούτε εκπαιδευτικής επιβάλλει την εξαιτίας τούτων τυραννίαν μαθητών και δασκάλων».
Οι φιλομοναρχικές δυνάμεις που θα καταλάβουν την εξουσία το Νοέμβρη του 1920 υποσχόμενες τερματισμό του πολέμου και επιστροφή των στρατιωτών στα σπίτια τους ( άσχετα αν μετά τους οδήγησαν βλακωδώς στο Σαγγάριο και το Καλέ Γκρότο) , θα αναθέσουν σε επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας να εξετάσει τη γλωσσική διδασκαλία στο δημοτικό σχολείο. Η επιτροπή θα κρίνει το νόμο αντισυνταγματικό , θα προτείνει την «καύση» των νέων αναγνωστικών και την ποινική δίωξη των υπαιτίων .
Τόσο απλά!!! Η συντηρητική παράταξη που σε λίγο θα οδηγήσει την Ελλάδα στην μεγαλύτερη καταστροφή της σύγχρονης ιστορίας της αδυνατούσε ή δεν ήθελε να κατανοήσει το νόημα των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων . Έτσι έφερε την δική της αντιμεταρρύθμιση.
«ΝΑ ΚΑΩΣΙ»
(Θα παραθέσω εδώ αυτούσιο το κείμενο που αποτελεί μνημείο, αντιδραστικότητας , αντιεπιστημονικότητας , εκδικητικότητας και αυταρχισμού)
Προτάσεις «της Επιτροπείας της διορισθείσης (τον Νοέμβριο του 1920) προς εξέτασιν της γλωσσικής διδασκαλίας των δημοτικών σχολείων».
1. Να κυρηχθώσιναυτοδικαίως άκυροι ως αντισυνταγματικοί οι νόμοι καθ’ ους εγένετο η αλλαγή της γλώσσης των αναγνωστικών βιβλίων της δημοτικής εκπαιδευσεως μετά πάντων των εις εκτέλεσιν αυτών αφορόντων Βασιλικών Διαταγμάτων , εγκυκλίων και επισήμων οδηγιών των διδασκάλων.
2. Να εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και καώσι τα συμφώνως προς τους νόμους εκείνους συνταχθέντα και σήμερον εν χρήσει υπάρχοντα αναγνωστικά βιβλία ως έργα ψεύδους και κακοβούλου προθέσεως.
3. Να αναθεωρηθή το πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων και μετά τούτο να προκυρηχθή διαγωνισμός προς συγγραφίν νέων αναγνωστικών βιβλίων δι’ αυτά εν γλώσση συμφώνω προς τας εν τη παρούση εκθέσει διατυπωθείσας αρχάς .
4. Προς το παρόν και προ της παρασκευής των νέων βιβλίων να αφεθώσιν ελεύθεροι οι διδάσκαλοι να εισαγάγωσι προς καιρόν εκ των εγκεκριμένων προ του 1917 βιβλίων όσα κρίνουσι μάλλον σύμφωνα προς τα εν τη παρούσξ εκθέσει διαλαμβανόμενα επανερχόμενοι ως προς την γλωσσικήν και γραμματικήν διδασκαλίαν εις το πρόγραμμα του 1913.
5. Να μελετηθή προσηκόντως γενικότερα μεταρρύθμισις τες τε δημοτικής και της μέσης εκπαιδεύσεως κατά τε τον οργανισμόν και την διοίκησιν αυτής.
6. Να καταδιωχθώσι ποινικώς οι υπαίτιοι των προς διαφθοράν της ελληνικής γλ΄σσης και Παιδείας τελεσθέντων πραξικοπημάτων.
7. Ίνα μη νομισθή ότι η επιτροπεία προβαίνει αυθαιρέτως εις την διατύπωσιν των προτάσεών της , εκφράζει αύτη την ευχήν τω Σ. Υπουργείω να δημοσιευθεί η παρούσα έκθεση αυτής.
8. Να δημοσιευθώσιν ωσαύτως και διαδοθώσιν όσον το δυνατόν ευρύτατα και άλλαι μελέται αποβλέπουσαι εις εξέλιγξιν των επιβούλως εις τους διμοδιδασκάλους και τους αδαείς μεταδοθέντων ψευδεπιστημονικών διδαγμάτων.
Εν Αθήναις τη 10η Φεβρουαρίου 1921Αυτό ήταν το τέλος της πρώτης μεγάλης προσπάθειας για ουσιαστική μεταρρύθμιση στην Παιδεία. Στο επόμενο κείμενο θα εξετάσουμε : Τη μεταρρύθμιση του 1929,Το «σχέδιο μιας λαϊκής Παιδείας» του ΕΑΜ,
Τη μεταρρύθμιση του 1964, τη μεταρρύθμιση του 1977, τις μεταρρυθμίσεις του 1981-1985, τη μεταρρύθμιση του 1997-1998.
Με τιμή
Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Δασκαλος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ
-Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε .Αλέξης Δημαράς ,Αθήνα 1986
-Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης. Χρ΄στος Κάτσικας-Κώστας Ν. Θεριανός εκδόσεις Σαββάλας Αθήνα 2004.
-Νεοελληνική εκπαίδευση . Σήφης Μπουζάκης, GUTENBERG 2006.
-Ιστορία του Ελληνικού έθνους, τόμος ΙΓ’ Αθήνα 1977
