Με νέα διάταξη υποχρεώνονται να εξαντλούν τις δυνατότητες ρύθμισης πριν φθάσουν στην... εσχάτη των ποινών.
Ένα μικρό… φρένο στους πλειστηριασμούς από τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης δανείων «κρύβεται» στο αχανές σχετικό νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, καθώς για πρώτη φορά ορίζονται με σαφήνεια από τον νομοθέτη οι υποχρεώσεις των πιστωτικών φορέων έναντι των οφειλετών πριν φθάσουν στο στάδιο του πλειστηριασμού ακινήτου.
Ως γνωστόν, ο διάβολος στους ελληνικούς νόμους κρύβεται πάντα σε λεπτομέρειες και αυτό ίσχυε ως τώρα για τον νόμο 4438/2016, με τον οποίο είχε γίνει η εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την κοινοτική οδηγία που αφορούσε τις συμβάσεις πίστωσης για καταναλωτές για ακίνητα που προορίζονται για κατοικία.
Στο άρθρο 27 του νόμου αυτού γινόταν ένας εποικοδομητικά (για τους πιστωτικούς φορείς και όχι για τους καταναλωτές…) ασαφής ορισμός της υποχρέωσης των πιστωτικών φορέων να συμμορφώνονται με τον Κώδικα Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος.
Όπως ανέφερε το σχετικό άρθρο με εντελώς γενικές διατυπώσεις:
«Οι πιστωτικοί φορείς συμμορφώνονται με της διατάξεις του Κώδικα Δεοντολογίας της παρ. 2 του άρθρου 1 του Ν. 4224/2013 (Α΄288) που εκδόθηκε με την απόφαση ΕΠΑΘ της Τράπεζας της Ελλάδος 195/1/2016 Β΄ 2376)».
Αυτή η αναφορά μόλις 33 λέξεων, όπως επισημαίνουν νομικοί, στην πραγματικότητα ήταν άνευ ουσίας, αφού δεν εξειδίκευε πώς ακριβώς ορίζεται η συμμόρφωση και άφηνε στην πράξη πολλά περιθώρια αυθαιρεσίας στους πιστωτικούς φορείς για να φθάσουν γρήγορα στον πλειστηριασμό, παρότι ο Κώδικας Δεοντολογίας ορίζει ότι πριν από αυτό το στάδιο οι πιστωτές έχουν την υποχρέωση να αξιολογήσουν την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη και να προτείνουν τις πιο κατάλληλες λύσεις για ρύθμιση ή διευθέτηση της οφειλής.
Κλείνουν παράθυρα
Με την προσαρμογή στη νεότερη σχετική κοινοτική Οδηγία (2021/2167), στο νέο νομοσχέδιο γίνεται προσπάθεια να… κλείσουν τα παράθυρα, καθώς μάλιστα η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά ότι η διαδικασία ανάκτησης κόκκινων δανείων μπαίνει πλέον στην πιο έντονη φάση της και οι πλειστηριασμοί ακινήτων, ακόμη και πρώτων κατοικιών, θα πληθύνουν.
Αυτή τη φορά, όπως εξηγούν νομικοί, οι διατυπώσεις δεν αφήνουν περιθώριο αμφιβολίας ότι ο νομοθέτης περιμένει από τους πιστωτικούς φορείς να αξιολογήσουν σοβαρά την οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη και να του προτείνουν λύσεις ρύθμισης ή διευθέτησης, πριν… πυροβολήσουν ένα ή περισσότερα ακίνητα.
Έτσι, η νέα παράγραφος που αντικαθιστά την προηγούμενη αναφέρει ότι:
«1. Οι πιστωτικοί φορείς συμμορφώνονται με τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 4224/2013 (Α’ 288), ιδίως όσον αφορά την εκ μέρους τους θέσπιση κατάλληλων πολιτικών και διαδικασιών για την εξεύρεση λύσεων ρύθμισης ή την οριστική διευθέτηση πριν την εκκίνηση διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης. Για τις εν λόγω λύσεις λαμβάνονται υπόψη, ιδίως η κατάσταση του καταναλωτή, καθώς και αυτές που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της υπ’ αρ. 392/1/31.5.2021 απόφασης της Επιτροπής Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος (Β΄ 2411).».
Ο Κώδικας Δεοντολογίας προβλέπει αναλυτικά τις διαδικασίες που οφείλουν να ακολουθούν οι πιστωτικοί φορείς πριν φθάσουν στον πλειστηριασμό για δάνεια καταναλωτών και μικρών επιχειρήσεων και, ειδικότερα, ότι αξιολογούν την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη και τη δυνατότητα αποπληρωμής με βάση τις ελάχιστες δαπάνες διαβίωσης και προτείνουν λύσεις ρύθμισης που θα μπορούν να εφαρμοσθούν με βιώσιμο τρόπο. Ο δανειολήπτης έχει δικαίωμα να αντιπροτείνει γραπτώς τη δική του λύση, ή να ζητήσει διαμεσολάβηση φορέα της επιλογής του. Τα παραπάνω ισχύουν, βεβαίως, με την προϋπόθεση ότι πρόκειται περί συνεργάσιμου δανειολήπτη.
Η απόφαση της Επιτροπής της ΤτΕ και, ειδικότερα, το Παράρτημα ΙΙ, που μνημονεύεται στη διάταξη του νομοσχεδίου (δείτε όλη την απόφαση εδώ) απαριθμεί όλες τις πιθανές λύσεις που μπορεί να προταθούν σε έναν οφειλέτη, από βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες (σε αυτές περιλαμβάνεται και η μερική διαγραφή χρέους) ως τις λύσεις οριστικής διευθέτησης, που περιλαμβάνουν την εθελοντική παράδοση ενυπόθηκου ακινήτου, ή ακόμη και την ολική διαγραφή οφειλής, όταν έχει διαπιστωθεί ότι δεν μπορεί να εισπραχθεί.
"Τα παράπονά σας στην... Τράπεζα της Ελλάδος"
Η νέα διάταξη, όπως αναφέρουν νομικοί, μπορεί υπό προϋποθέσεις να περιορίσει αυθαίρετες συμπεριφορές από servicers, οι οποίες φαίνεται ότι έχουν πάρει αρκετή έκταση. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται το φαινόμενο να προτείνονται εντελώς ανεδαφικές ρυθμίσεις σε οφειλέτες, με αμφίβολης σοβαρότητας αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασής τους, και όταν αυτοί δεν τις αποδέχονται να αρχίζουν αμέσως οι διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης.
Υπάρχει, μάλιστα, η υποψία πολλών, που είναι πρακτικά αδύνατο να διαπιστωθεί αν ευσταθεί και σε ποιο βαθμό, αφού οι servicers λειτουργούν σε καθεστώς αδιαφάνειας, ότι σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά όταν υπάρχει κάποιο αξιόλογο ακίνητο, οι προτάσεις ρύθμισης υποβάλλονται εντελώς προσχηματικά, με σκοπό να αποτύχει η προσπάθεια ρύθμισης και να περάσει ο servicer γρήγορα στο στάδιο του πλειστηριασμού για να εισπράξει πολλά περισσότερα από όσα θα εισέπραττε με ένα συμβιβασμό.
Μπορεί, λοιπόν, η νέα διάταξη να βάλει στην πράξη σοβαρούς φραγμούς στην αυθαιρεσία των servicers και να προστατεύσει τους οφειλέτες; Και πώς, άραγε, θα μπορέσει να «πατήσει» ένας οφειλέτης που θεωρεί ότι αδικείται στο νέο θεσμικό πλαίσιο; Σε αυτό το ερώτημα, νομικοί απαντούν ότι πρόκειται για μια αχαρτογράφητη περιοχή και πολλά θα εξαρτηθούν από το αν οι servicers θα πάρουν το μήνυμα του νομοθέτη, αλλάζοντας τη συμπεριφορά τους.
Οι οφειλέτες, από την πλευρά τους, θα έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλουν καταγγελία στην Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία θα έχει ως επόπτης από τον νόμο μεγάλες δυνατότητες επιβολής κυρώσεων, από πρόστιμα μέχρι ανάκληση άδειας. Δυνατότητες, βέβαια, που θα πρέπει και η ίδια η ΤτΕ να επιθυμεί να αξιοποιήσει, ενώ μέχρι τώρα δεν έχει δείξει ιδιαίτερη διάθεση να «σφίξει τα λουριά» στους servicers και αρκείται σε γενικόλογες παραινέσεις από τον Γιάννη Στουρνάρα για την ανάγκη να προτείνουν βιώσιμες ρυθμίσεις…
